بحران بی خانمانی در عراق

هر چند در دهه های معاصر با از بین رفتن امپراطوری عثمانی و ورود بریتانیا به صحنه سیاست داخلی و خارجی آن، اکتشاف نفت و معرفی کشور مستقل عراق به عنوان یکی از مهمترین کشور های دارای ذخایر عظیم نفتی، ثبات سیاسی عراق به شکلی متناوب دچار تنش و درگیری بوده است. حاصل و بازخورد این بی ثباتی سیاسی را می توان در مساله آوارگی و بی خانمانی میلیون ها عراقی به خوبی مشاهده نمود. کشور عراق خود نیز همواره پذیرای هزاران پناهجوی آواره و یا حتی مهاجر از سایر کشورهای همسایه بوده که ناشی از موقعیت ویژه فرهنگی عراق می باشد. تنوع قومی مذهبی گسترده در کشور عراق نسبت به سایر همسایگان، خود مسبب آوارگی میلیون ها انسان در برهه های معاصر و قبل از آن است.
با روی کار آمدن حزب بعث در عراق از سال 1968 به عنوان یک حزب ناسیونالیستی عربی، سنی و افراطی وضعیت اجتماعی در عراق دگرگون و فشار بر اقلیت های قومی مانند کردها که همواره داعیه کشوری مستقل از عراق را داشتند، فزونی یافت. حکومت سکولار و ناسیونالیستی بعث جنبش های شیعیان در سراسر دوران حاکمیت خود را به شدت سرکوب نمود. با به قدرت رسیدن صدام حسین، خشونت و فشار بر اکثریت شیعه و اقلیت کرد فزونی یافت و هزاران نفر از عراقی ها را به مهاجرت به سایر کشور ها مجبور نمود. به شکلی که در چهل سال گذشته و با شروع جنگ ایران و عراق میلیون ها عراقی کشور خود را ترک نمودند. درگیری صدام حسین با کردها بین سال های 1980 تا 1988، اشغال کویت، جنگ خلیج فارس در 1991، تحریم های سازمان ملل متحد علیه صدام حسین از علل دیگر آوارگی و بی خانمانی هزاران عراقی به اقصی نقاط دنیا و ترک خانه و کاشانه خود بود.
طبق آمارهای سازمان ملل در آوریل 2007 چهار میلیون عراقی دور از عراق و در کشورهای متعدد زندگی می نمودند. یک میلیون و نهصد هزار عراقی در داخل مجبور به ترک خانه هایشان شده، دو میلیون نفر در خاور میانه و دویست هزار نفر در کشورهای غربی سکنی گزیده بودند. تعداد آوارگان عراقی تا قبل از شروع جنگ در سوریه بیشترین تعداد آواره و پناهنده را شامل می شد. در واقع جمعیت مهاجران عراقی از تعداد فلسطینیان آواره بعد از جنگ 1948 بیشتر بوده است. اکثریت پناهندگان عراقی که در کشورهای همسایه به سر می برند، از حقوق پناهندگی برخوردار نیستند، زیرا در اکثر کشورهای میزبان به آنان به چشم مهمانانی نگاه می شود که باید روزی کشور میزبان را ترک نمایند. طبق آمار کیساریای عالی پناهندگان وضعیت این پناهجویان در مصر و ترکیه نسبت به سایر کشورها نامساعد و وخیم می باشد. تا قبل از جنگ سوریه، این کشور مقصد مناسبی برای خیل عظیم پناه جویان عراقی بود، اما وضعیت نا مناسب سوریه در چند سال اخیر این مهمانان قدیمی را مجبور به بازگشت به عراق نموده است. بسیاری از این عراقی تبارها حتی عراق را نیز موطن خود نمی دانند و با ناامیدی و ترس در کشوری پراکنده می شوند که نه احساس امنیت می نمایند و نه آن را خانه می شناسند.
با ادامه درگیری های دولت کنونی عراق با داعش بسیاری از ساکنان استان های درگیر جنگ مجبور به ترک خانه و شهر خود شده و در اردوگاه هایی که توسط هلال احمر عراق و سازمان ملل متحد در اطراف بغداد و سایر شهرهای نسبتاً امن تر برایشان بر پا شده است، سکنی گزیده اند. در حال حاضر یک میلیون عراقی در داخل کشور خود آواره و سر گردانند. اردوگاه های موقت اطراف شهرهایی مثل بغداد نیز در معرض حملات تروریستی می باشند. خطر بمب گذاری و ترور جان این افراد را نیز تهدید می کند. در چنین شرایط نا امن و دلهره آوری، کمبودهای اساسی، دیگر به چشم نمی آید. نبود آب آشامیدنی مناسب، غذا، امکانات آموزشی،..... فقدان اعضای خانواده، کودکان این چادرها را با مشکلات روحی و جسمی متعددی مواجه نموده است. جنگ و خشونت فرسایشی چندین ساله در عراق و سوریه واژه خانه را برای بسیاری کودکان عراقی و سوری ناآشنا و غریب و دور از دسترس ساخته است.کودکانی که در مسیر دشوار بی خانمانی و آوارگی به دنیا آمده اند و تنها، سفر با کوله بار نا امنی از شهری به شهر دیگر و از اردوگاهی به اردوگاه دیگر را می شناسند.
کودکانی که وارثان آینده خاورمیانه اند، اکنون در آتش جنگ و آوارگی قد می کشند و نظاره گر سخت ترین لحظه های تاریخ انسان معاصرند.

زهرا میرابیان
کارشناس علوم سیاسی
منابع:
http:www.unhcr.org/pages/49e486426.html
https//en.wikipedia/refugee_of_Iraq