عراق و سوریه: کانون های بحران پناهندگی در خاورمیانه

در سوریه، در چهارمین سال جنگ با پناهندگی بیش از چهار میلیون نفر مواجهیم، ضمن آنکه حدود 90000 سوری به بیش از 90 کشور جهان در خارج از منطقه خاورمیانه گریخته اند. در داخل سوریه حدود 10.8 میلیون نفر شدیداً به کمک های فوری بشر دوستانه محتاج هستند و 6.5 میلیون نفر هم همچنان بی خانمانند. این در حالی است که شرایط امنیتی در سوریه همچنان بی ثبات است اما شرایط دسترسی به کمک های بشردوستانه و انسانی همچنان با چالش جدی روبرواست؛ (بین ژانویه تا سپتامبر 2014 کمیساریای عالی سازمان ملل برای پناهندگان، بیش از سه میلیون بی خانمان را حمایت کرد و برای بیش از ده میلیون نفر کمک های بشر دوستانه فرستاد).
در عراق؛ بدتر شدن شرایط امنیتی در مناطقی چون الانبار و نینوا، مقامات حکومتی را با موج جدیدی از جابجایی ها مواجه ساخته؛ بر اساس آمارهای دولت عراق و حکومت خود مختار کردستان (KRG)، در حدود 1.8 میلیون نفر ، بین ژانویه تا سپتامبر 2014 بی خانمان شدند که در نتیجه بیشترین تعداد از آوارگان به مناطق داخلی و امن عراق مانند کردستان مهاجرت کردند جایی که 95 درصد از پناهندگان سوری نیز مستقر شدند. در آگوست 2014، همزمان با اعلان بی خانمان شدن هزاران عراقی به سازمان های بین المللی و سازمان ملل عملیات کمک رسانی، برای بیش از 500000 هزار نفر از طریق کمیساریای عالی پناهندگان شروع شد.
واقعیت آن است که، امروزه عراق و سوریه کانون های بحران در خاورمیانه هستند. از داعش گرفته تا جبهه النصره و ارتش آزاد همزمان با فروپاشی مرزها و حاکمیت ملی کشورهای منطقه، مبارزه برای کسب قدرت همچنان ادامه دارد. اختلافات کوچکی که در گذشته به ظاهر منشأ ایدئولوژیک و مذهبی و تا حدودی قومی داشت توسط حمایت مالی و تسلیحاتی برخی از کشورهای منطقه و عوامل خارجی آرام آرام به یک بحران بزرگ منطقه ای و سپس جهانی تبدیل شد.
حال با گذشت چهار سال از قدرت یابی و جولان داعش در شهرهای مختلف سوریه و عراق و بعد از پرداخت هزینه های بسیار، به ظاهر قدرت های بزرگ به ضعف و خطای راهبردی خود واقف شده و درصدد فراگیرتر کردن ائتلاف ضد داعش و حل جدی بحران سوریه برآمده اند. در این راستا وزیر امور خارجه آمریکا از آمادگی این کشور برای مذاکره نظامی با روسیه درباره بحران سوریه خبر داده و ابراز امیدواری کرده که ایران و روسیه بتوانند نقش بیشتری در حل بحران سوریه ایفا کنند.
اما آنچه که مسلم است حل و فصل چالش بوجود آمده در منطقه زمان بر بوده و طولانی تر شدن جنگ تبعات اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و بخصوص اجتماعی زیادی را در بلند مدت در پی خواهد داشت؛ منطقه هم اکنون با سیل آوارگانی روبروست که محتاج پول، آموزش کودکان، خدمات رفاهی و اجتماعی و ثبات هستند. اما کشورهایی چون عربستان از دادن ویزا و پناهندگی به آنان خودداری می ورزند، آنها حتی در ترکیه نیز اجازه کار و اقامت بلند مدت را ندارند.
اما به عنوان راه حل، تا زمانی که عناصر دخیل در بحران، از عوامل خارجی گرفته تا گروه های قومی و مذهبی به راه حل منطقی نرسند، منطقه با آرامش روبرو نخواهد شد و دوم اینکه برای اسکان پناهجویان سوری بهترین گزینه کشورهای همسایه و عرب خلیج فارس است که هم ثروتمند بوده و قادر به پرداخت هزینه های مهاجران هستند و هم از نظر فرهنگی، زبانی و مذهبی دارای تشابهات و مشترکات فرهنگی بیشتری نسبت به کشورهای اروپایی هستند. ضمن اینکه در صورت برقراری ثبات و آرامش در منطقه، با سرعت بیشتر و مشکلات کمتری می توانند به محل سکونت خود باز گردند.

منبع:

http://www.unhcr.org/pages/4a02db416.html 

دکتر الهام نوری
استادیار دانشگاه