نیجریه و نسل کشی شیعیان

ارتش نیجریه اعلام کرده است که درگیری ها زمانی روی داد که گروهی به کاروان نظامی حامل فرمانده ارتش نیجریه حمله کردند. ارتش نیجریه علت این یورش را تلاش هواداران جنبش اسلامی نیجریه برای ترور رئیس ستاد ارتش نیجریه اعلام کرد. جنبش اسلامی نیجریه ضمن رد این اتهام، آن را مورد نکوهش قرار داد. به نقل از شاهدان عینی ارتش با تدفین دسته جمعی کشته شدگان سعی در سرپوش گزاردن به این ماجرا را دارد.
در پی اعتراضات محلی گسترده، ارتش با انتشار تصاویری از علامه زکزکی، در حالی که در شرایط وخیم و غیرانسانی به سر می¬برد، پرده از زنده بودن وی برداشت. تصاویر منتشرشده حکایت از شکنجه علامه زکزکی داشته و علامه را در شرایط تاسف باری نشان می دهد.
با بررسی برخی ازابعاد مختلف این واقعه تاسف بارو تلاش درجهت شناخت آن می بایست به تعدادی از جنبه¬های سیاسی، حقوقی ماجرا با تامل و دقت نظر بیشتری اهتمام ورزید.
بررسی برخی از ابعاد حادثه نیجریه
کشورنیجریه با داشتن تنوع مذهبی و قومی در طول تاریخ معاصر و قبل از آن درگیر نزاع های داخلی بسیار بوده و درسالیان اخیر نیز به دلیل وضعیت نامناسب انسانی، همانند بسیاری از کشورهای آفریقایی زیرذره بین جامعه حقوق بشری دنیا قرارداشته است. رشد تفکرافراط گرایی درنیجریه نگرانی کشورها و سازمان های بین المللی مدافع حقوق انسان را دردهه های اخیربه دنبال داشته است. حملات وحشیانه بوکوحرام به مردم نیجریه و ناکارامدی دولت درجلوگیری از رشد آن نیز یکی از پیامدهای اختلافات قومی است. مساله ای که جامعه نیجریه را درگرداب اختلافات و تنش ها فروبرده است.
دراین میان، ممکن است نیجریه پس از بروزاین حادثه درخشونت هایی افزون برآن چه که تاکنون در نیجریه بین گروه های تندرودر جریان است، غرق شود. حادثه غم انگیزی که بر شیعیان نیجریه گذشت را نمی توان به راحتی به بوته فراموشی سپرد. کشتارشیعیان درنیجریه بحران تازه ای است که به تنهایی می تواند دامنه خشونت را درنیجریه گسترده تر نماید وجامعه را به سمت جنگ های مذهبی و قومی سوق دهد.
اقدامی که از سوی ارتش نیجریه صورت گرفته است، زمینه توسعه فعالیت گروه هایی مانند بوکو حرام را بازترمی کند. خشونت هنگامی که به صورت افسار گسیخته از سوی نیروهای دولتی اعمال می شود، مسلماً عرصه را برای گروه هایی نظیر بوکوحرام و داعش که با عقاید افراطی خود جهان را به چالش سختی کشانیده اند، باز می نماید. ابعادانسانی این قضیه توجه جامعه جهانی را نیز می طلبد، توجهی ویژه ومستمر. زیرا، هرگاه جامعه جهانی به خشونت سازمان یافته گروه های انسانی با رویه بی تفاوتی برخورد داشته، جهان فجایع تلخ و ناگواری را سپری کرده است. بحران سوریه خود واضح ترین شاهد براین مدعا است.
با تعقیب و پیگیری حقوقی این ماجرا، نیزشاید بتوان ازامکان وقوع اقدامات تروریستی این چنین در نیجریه و سایر کشورهایی که درگیر حوادث تروریستی می باشند، تا حدودی جلوگیری کرد. حوادثی که مبانی حقوق انسان را به شکلی واضح به زیرسوال می برند و به شکلی گسترده قوانین حقوق بشر را نقض می کنند، پیگیری قضایی آن می بایست در مجامع حقوقی مطرح شود.
نقش مراجع حقوقی بین المللی
هنگامی که دولت ها متعهد به بازیابی حقوقی فجایع انسانی در درون مرزهای خود نیستند، شاید بتوان به کمک مجامع حقوق بشری دنیا مانند دیوان بین المللی کیفری امید داشت.
آن گونه که ازشواهد درخصوص فجایع اخیرنیجریه برمی آید، قتل، اذیت وآزار و تعقیب یک گروه مذهبی صورت گرفته است. البته بدون شک، صرف وقوع کشته شدن این تعداد از انسان برای تحقق رفتارمجرمانه تشکیل دهنده جرایم علیه بشریت کافی است.
خوشبختانه درقوانین حقوق بین الملل، مراجعی وجود دارند که می توانند درموارد این گونه، به احقاق حقوق انسان ها یاری رسانند. مراجعی که اساس تاسیسشان رسیدگی به موضوعات نقض حقوق انسانی است. دیوان بین المللی کیفری نیز از مراجع قانونی حقوق یبن الملل می باشد.
دیوان، مرجع رسیدگی بین المللی به جنایات جنگی و نسل¬کشی است، براساس ماده 5 اساسنامه دیوان معروف به اساسنامه رم، دیوان کیفری به چهار گروه ازجرایم اشخاص حقیقی رسیدگی می کند که (جدی ترین آن از نظر جامعه بین المللی در تمامیت آن) توصیف شده اند و شامل نسل کشی،جنایت علیه بشریت، جنایت جنگی و جنایت تجاوز می باشند. ازآنجا که نیروهای دولتی دروقوع این حادثه نقش اساسی را ایفا داشته اند، سازمان های غیردولتی که کنشگر مسائل حقوق بشر می باشند، شاید بهترین گزینه برای ارجاع این پرونده به دیوان بین المللی کیفری به حساب آیند. که از لحاظ اساسنامه دیوان نیز، بلامانع است. برای این که پرونده ای وارد پروسه حقوقی دیوان شود، می بایست ابتدا دیوان با بررسی پرونده به صلاحیت خود در رسیدگی به پرونده واقف شود.

سپس با احراز صلاحیت دیوان در رسیدگی پرونده توسط دادستان دیوان پرونده وارد پروسه قضایی شده و جریان می گیرد. دادستان با اثبات اینکه جرم علیه بشریت به وقوع پیوسته است می تواند پرونده را وارد روند قضایی بین المللی نماید. از آن جاکه کشور نیجریه عضو دیوان کیفری بین المللی می باشد، دیوان نسبت به جرایم واقع شده در قلمروی سرزمینی نیجریه و یا جرایم ارتکاب یافته توسط اتباع این کشور، دارای صلاحیت است.
و به دلیل این که شیعیان مورد حمله قرار گرفته در حادثه نیجریه جمعیت غیر نظامی می باشند، مولفه تشکیل دهنده جرم علیه بشریت صورت گرفته است.
جرم دیگری که می تواند از رهگذر قتل محقق شود جرم تعقیب و آزار یک گروه مذهبی می باشد. شیعیان نیجریه مصداق گروه مذهبی ای هستند که تعقیب و اذیت ایشان می تواند رفتار مجرمانه جرایم علیه بشریت را تشکیل دهد.
لزوم همیاری کشورهای اسلامی
سازمان همکاری اسلامی به عنوان بزرگترین سازمان اسلامی می تواند نقشی موثر را در راستای کاهش اقدامات تروریستی در جهان اسلام بازی نماید. نقشی موثر، در این گذار تاریخی که جامعه اسلامی از سوی برخی به افراط و تروریسم متهم می شود.
کشور نیجریه با دارا بودن جمعیت بالای پنجاه درصدی مسلمانان، عضو سازمان همکاری اسلامی* نیز می باشد. سازمان همکاری اسلامی صدای جمعی جهان اسلام و تضمینی برای حفاظت و حمایت از منافع جهان اسلام در ترویج روح صلح بین‌المللی و هماهنگی میان افراد مختلف جهان است. منشور این سازمان در بند های مختلف خود نیز بر این مهم تاکید داشته است.
بند سوم منشور سازمان همکاری اسلامی، خود را پایبند به منشور ملل متحد و آن را در راستای اجرای اهداف خود می داند. در بند هشتم، سازمان همکاری اسلامی، خود را موظف به ارائه چهره ای مناسب ازاسلام و تقویت راهبرد گفتگوی تمدن ها و ادیان می شمارد. بنا بر منشور سازمان همکاری اسلامی این سازمان میبایست مساعی خود را در جهت اجرای مفاد منشور تاسیس خود به کار گیرد.
سازمان همکاری اسلامی به عنوان بزرگترین سازمان بین المللی بعد از سازمان ملل متحد، قابلیت ایجاد روحیه صلح و تقویت روحیه آشتی جویانه را درمیان ملل مسلمان که سال¬هاست شاعبه اسلام هراسی، آنان را در مضان اتهام قرار داده را دارا می باشد. اقلیت شیعه نیجریه به عنوان بخشی از جامعه مسلمانان نیجریه می توانند از سازمانی در این ابعاد انتظار همدلی و مساعدت بیشتری دراحقاق حقوق از دست رفته شان داشته باشند. سازمانی که اساس تاسیس آن نشان دادن تصویری مناسب از اسلام و برقراری گقتگوی مذهبی و فرهنگی میان ملل دنیاست، می بایست در جهت تحقق اهداف منشور خود با جامعه شیعه نیجریه همدلی وهمیاری بیشتری نماید.
سکوت رسانه ها
از منظر حقوق بشر قتل عام وحشیانه شیعیان به بهانه هایی نظیر آن چه ارتش نیجریه اعلام کرده است، نمی تواند سرپوشی بررفتارهای غیرانسانی گزارد. رفتارهایی که به شکلی کاملا نمایان سعی در کتمان و نادیده انگاشتن آن توسط رسانه های جهان می شود. قتل عامی که به شکلی ناباورانه از دید اکثریت رسانه های جهان نادیده گرفته شد ویا در سطح پوشش خبری کوتاه به آن اشاره شد.
جهان لازم است به این نکته در کنار نقض حقوق بشری که رخ داده، توجه داشته باشد که بی تفاوتی به پایمال شدن حقوق انسانی از سوی مردم یک جامعه،دولت ویاحتی نهادهای وابسته یه دولت خود به تنهایی کافی است تا بتواند خشونت را درآن جامعه نهادینه نماید. خشونتی که با زیر پا گذاشتن حقوق اقلیت شیعه در نیجریه صورت گرفته است واین سکوت خبری خود، رفتارهای خشونت گرایانه را شدت بخشیده است.
در چنین شرایطی افراط گرایان عرصه را برای اقدامات خشن تر خود بازدیده و می توانند با استفاده از بی تفاوتی جمعی، اقدامات تروریستی خود را گسترده تر نمایند. تاریخ در حافظه خود به روشنی حوادث افغانستان را به یاد دارد، اینکه چگونه در برهه ای از زمان بی تفاوتی رسانه های دنیا و مجامع جهانی در سال های سلطه طالبان در افغانستان، رشد تفکر القاعده را در جهان منجر شد. القاعده به عنوان گروهی تروریستی از بستر حاکمیت طالبان، توانست تروریسم را در دنیا به بزرگترین چالش جهان امروز تبدیل کند.
اوضاع انسانی همواره در نیجریه با اتفاقات ناگوار بسیاری همراه بوده است. شیعیان در نیجریه که در اقلیت به سر می برند در معرض انواع تهدیدها، تبعیض و ناملایمات قرار داشته اند. حوادثی که نیازمند تامل بیشترفعالان عرصه حقوق بشراست.
ازآن جا که خشونت های بزرگ زاییده خشونت های کوچک است، نهادهای بین المللی و حقوق بشر می بایست با توجه بیشتر به مسائل انسانی فارغ از گرایش های سیاسی و جهت بندی های منطقه ای، به حقوق اقلیت ها رسیدگی نمایند و با کمک به جلوگیری از تعرض به حقوق انسانی آنان به در کاهش اتفاقات ناگوار و دردناک مانند آن چه در نیجریه گذشت، اهتمام جدی بورزند.

*سازمان همکاری اسلامی معروف به، سازمان همکاری اسلامی دومین سازمان بین دولتی پس از سازمان ملل متحد است که با عضویت ۵۷ کشور به گسترش بیش از چهار قاره است.

زهرا میرابیان

منابع:
http://www.nigeriarights.gov.ng/
http://www.theguardian.com/world/2015/dec/16/nigerian-army-killings-of-shia-muslims-to-be-investigated
https://www.naij.com/669668-zaria-massacre-second-horrible-picture-sheikh-zakzaky-emerge-photo.html
http://www.oic-oci.org/oicv2/page/?p_id=53&p_ref=27&lan=en
www.icc-cpi.int

http://fa.wikishia.net/view/%D8%AC%D9%86%D8%A8%D8%B4_%D8%A7%D8%B3%D9%84%D8%A7%D9%85%DB%8C_%D9%86%DB%8C%D8%AC%D8%B1%DB%8C%D9%87