تغییر رویکرد گزارشگر وضعیت حقوق بشر ایران؛ فرصت طلایی برای تعامل با تهران

با روی کار آمدن دولت جدید و وقایع مربوط به توافق هسته‌ای، امید آن می‌رفت که یکی از رخدادهای پسابرجام، حذف گزارشگر ویژه وضعیت حقوق بشر در ایران باشد ولی علی‌رغم تلاش‌های جدی که دراین خصوص در دو عرصه دولتی و غیردولتی صورت پذیرفت، همچنان رویکردهای سیاسی بر حقوق بشر مسلط بوده و مانع از به انجام رسیدن این مهم شدند.
از همین‌رو، مأموریت گزارشگر ایران برای سال 2016 نیز تمدید شد. البته تحولات اخیر علی‌رغم عدم موفقیت در حذف مأموریت گزارشگری، توانست نگاه‌های جامعه جهانی و رویکرد گزارشگر ویژه به وضعیت حقوق بشر ایران را تاحدودی تغییر داده و به سمت بهتر شدن سوق دهد.
تغییر رویکرد گزارشگر در گزارش اخیر وی، تاحدودی قابل مشاهده است و در سخنانی که اخیراَ در کمیته سنای کانادا اظهار داشته نیز می‌توان این تغییر را مشاهده نمود. وی دولت کانادا را تشویق به ایجاد تعامل دوباره با ایران نموده و فرصت پیش‌آمده را برای ارتقای وضعیت حقوق بشر ایران و بهبود روابط دوکشور مغتنم شمرده است. وی تعامل فراگیر با ایران و تمرکز مستمر بر وضعیت حقوق بشر را واقعیتی نامتناقض و این دو را در کنار یکدیگر قابل اجرا و مؤثر برشمرده است. از این فرصت بعنوان «فرصت طلایی» یاد کرده که می‌تواند درجهت ارتقای وضعیت حقوق بشر بسیار مطلوب واقع شود.
این تغییر رویکرد درحالی اتفاق افتاده است که در سال‌های گذشته و از زمان ایجاد مأموریت گزارشگری برای ایران، بارها شاهد گزارشات بسیار تند علیه ج.ا. ایران بوده‌ایم و بارها ایران به نقض حقوق بشر متهم شده است. که با اندکی تأمل در پیشینه این اقدام به روشنی می‌توان دریافت که هم ایجاد مأموریت گزارشگری برای ایران یک تصمیم کاملا سیاسی بود، هم گزارشات بدور از واقعیت و هم این تغییر رویکرد صرفا بنا بر دلایل سیاسی اتفاق افتاده است چه بسا کشورهایی که نقض فاحش حقوق بشر برعلیه شهروندانشان صورت می‌گیرد و از این قبیل اقدامات قهری مصون هستند. درهر صورت، اتفاقات اخیر بر دو واقعیت ناخوشایند صحه گذارد:
1- علیرغم ادعاهای دول غربی و مجامع بین‌المللی حقوق بشری، حقوق بشر فعلی، بیش از آنکه بدنبال احقاق حق‌های بشری باشد به دنبال جهت‌گیری‌ها و تسویه حسابهای سیاسی است.
2- بیش از یک دهه اعمال محدودیت‌های قهری یک‌جانبه به بهانه نقض حقوق بشر، برای نسلها عواقب و پیامدهای جبران ناپذیری بر اقتصاد، فرهنگ و به ویژه سلامت شهروندان ایرانی گذارد که هیچ مرجع بین‌المللی پاسخگوی آن نخواهد بود و تنها هزینه چنین تصمیمات یک جانبه‌ای را شهروندان بازپس می‌دهند و تصمیم‌گیران و تصمیم‌سازان بدون درنظر گرفتن حقوق شهروندان، در یک پروسه سیاست‌زده، اقدامات و رویکردهای خود را تنظیم می‌نمایند.
امید است در ادامه موفقیت‌ها و تلاش‌های دیپلماتیک ج.ا.ایران، مجموعه دولت و سازمان‌های غیردولتی بتوانند به این بازی سیاسی پایان بخشیده و برای سال آتی، شاهد لغو مأموریت گزارشگر ویژه ایران باشیم.

لیلا عنایتی
پژوهشگر