بحران یمن، مواضع سازمان ملل متحد و دیپلماسی دلار

اما خبر قرار گرفتن ائتلاف سعودی در لیست سیاه سازمان ملل متحد به دلیل نقض حقوق و کشتار کودکان و حذف مجدد این ائتلاف از لیست مذکور، نگارنده این مطلب را بر آن داشت تا با تبار شناسی طرفین درگیر، بررسی خسارات وارده بر این ملت مظلوم و ابعاد حقوق‌بشری به دستیابی فراتحلیلی دقیق از اتفاقات در جریان در این کشور احتمام کند.
اما در نگاه اول این سوال مطرح می‌شود که حقیقتا طرف‌های درگیر در یمن چه کسانی (دولت، گروه و ...) هستند؟
در یک رهیافت کلی می‌توان طرفین درگیر در بحران یمن را به دو دسته تقسیم نمود:
1. گروه مسلح حوثی: که معمولا از آن‌ها به نام "کمیته‌های مردمی" نیز یاد می‌شود که توسط واحد‌های خاص ارتش و گروه‌های مسلح وفادار به رئیس جمهور پیشین علی عبدالله صالح پشتیبانی می‌شوند.
2. نیرو‌های ائتلاف: ائتلاف نظامی به رهبری عربستان صعودی و مورد حمایت رئیس جمهور منصور هادی که عملیات‌های نظامی زمینی و حملات هوایی را در یمن ترتیب می‌دهند. اعضای این ائتلاف شامل امارات متحده عربی، مصر، بحرین، کویت، قطر، مراکش، سودان و اردن می‌شوند. از طرف دیگر نیز ایالات متحده آمریکا و بریتانیا نیز پشتیبانی تدارکاتی و اطلاعاتی این ائتلاف را عهده‌دار هستند. سومالی نیز حریم هوایی، آبی و پایگاه‌های نظامی خود را در اختیار ائتلاف گذاشته است و همچنین سنگال تعهد همکاری و تامین نیروی انسانی را داده است. این ائتلاف در داخل یمن نیز با همکاری گروه‌های مسلح ضد حوثی (کمیته‌های مردمی مقاومت) عملیات‌های زمینی مشترک اجرا می‌کنند و مورد حمایت بخشی از ارتش یمن و سایر گروه‌های وفادار به هادی هستند.
دومین سوالی که مطرح می‌شود این است که چه خساراتی در طول این بحران به یمن وارد شده است؟
بحران یمن موجب ویرانی بیشتر نقاط این کشور شده است و شهر‌هایی مثل عدن، تعز و صعده را با ویرانی کامل مواجه کرده است و به بقیه قسمت‌های این کشور خسارات شدیدی وارد کرده است. باید توجه داشت که این بحران نیز همانند بحران‌های دیگر بر آسیب‌پذیر‌ترین طیف یعنی زنان و بویژه کودکان بیشترین تاثیر را می‌گذارد. قریب به ده میلیون کودک با ترس، درد و محرومیت مواجه شده‌اند. نزدیک به 2300 کودک در سال گذشته به بدترین و فجیع‌ترین شکل آسیب دیده‌اند. از ماه مارس 2015 بطور میانگین حداقل روزی شش کودک کشته و یا دچار معلولیت شده‌اند که در مقایسه با کل سال 2014 شاهد رشد هفت برابری در این زمینه هستیم و در واقع کودکان میزان یک سوم مرگ غیر نظامیان را بخود اختصاص داده‌اند. در سال گذشته نیز شاهد یک رشد نمایی در پدیده کودکان سرباز بوده‌ایم که خبر از تمایل روز افزون طرفین درگیر در بکارگیری کودکان در صحنه‌های نبرد دارد. با وجود تمامی گزارش‌ها و آمار‌های ارائه شده توسط نهاد‌های ناظر بین‌المللی باز نمی‌توان به عمق فاجعه مناقشات یمن پی برد و در واقع به مثابه کوه یخی می‌ماند که فقط قسمت سطحی آن قابل رویت است و بخش اعظم آن از دید پنهان است. حمله به مدرسه‌ها و بیمارستان‌ها، از بین بردن محیط‌های آموزشی و اشغال آن‌ها توسط طرفین درگیر در معارضات کماکان ادامه دارد که موجب می‌شود تنها شانس کودکان برای آموزش و یادگیری نیز از آنان گرفته ‌شود. خدمات و زیرساخت‌های پایه‌ای در یمن در مرز فروپاشی کامل قرار گرفته‌اند و جمعیتی حدود 21.2 میلیون نفر معادل 82 درصد کل جمعیت این کشور نیازمند کمک‌های فوری بشر‌دوستانه هستند که متاسفانه بیش از نیمی از این جمعیت نیازمند را کودکان تشکیل می‌دهند. اشاره به بخشی از گزارشی که اخیرا چند آژانس سازمان ملل آن را ارائه داده‌اند خالی از لطف نیست چراکه در این گزارش وضعیت یمن با جمیع کشور‌های خاورمیانه و شمال آفریقا مقایسه شده است که داده‌های جالب و البته تلخ زیر از آن حاصل شده است:
• از بین هر 20 کودک یمنی یک کودک به سن 5 سالگی نمی‌رسد این در حالی است که در بین باقی کشور‌های جامعه آماری مورد سنجش از بین هر 32 کودک یک کودک قبل از 5 سالگی جان خود را از دست می‌دهد.
• کوتاهی قد و عدم رشد کامل در بین 47 درصد کودکان یمنی شایع است در حالیکه در سایر کشور‌های مورد سنجش، این آمار تنها به 18 درصد می‌رسد.
• از بین هر 370 زن یمنی یک زن در دوران بارداری (قبل یا بعد از زایمان) جان خود را از دست می‌دهد در حالی که در سایر کشور‌های مورد سنجش این ارقام به یک زن از بین 909 زن تغییر می‌کند.
هدف از بیان مطالب فوق رسیدن به درک این مهم است که هم ابعاد فجایع در یمن عمیق است و هم تعدد بازیگران این منازعات بالا است. چنین بستری با این تعدد بازیگران فرصت عدم پاسخگویی را برای هر یک از طرفین فراهم می‌کند. اقدام اخیر سازمان ملل متحد مبنی بر قرار دادن و سپس حذف ائتلاف سعودی، اقرار دبیر کل این سازمان و به نمایش گذاشتن مدلی موفق از دیپلماسی دلار توسط عربستان سعودی برای بسیاری از فعالان مدنی می‌تواند آموزنده باشد چراکه بار دیگر بر وجوب وجود نهاد‌های مستقل با رویکرد منطقه‌ای- محلی و تقویت جامعه مدنی در کشور‌های منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا صحه گذاشت. این نهادها می‌توانند با اقداماتی نظیر تشکیل کمپین‌ها و ... از نهاد‌های بین‌المللی مثل سازمان ملل متحد مطالبه اقدامات بی‌طرفانه و پرهیز از سیاسی کاری و اقدامات موثر‌تر و به موقع را در این بحران داشته باشند تا بار دیگر، هم شاهد بازگشت کرامت انسانی شهروندان یمنی و هم شاهد ظهور نشانه‌هایی به رهایی این ملت ستمدیده باشیم.

کیومرث احمدی تبار
پژوهشگر

منابع
https://www.hrw.org/news/2016/06/02/yemen-free-captive-children
http://www.theguardian.com/world/2015/apr/09/third-of-fighters-yemen-children-unicef
http://www.reuters.com/article/us-yemen-security-idUSKCN0YH2CD