بررسی جنایات حقوق بشری داعش در عراق در پی آزادسازی موصل

از زمان آغاز حملات داعش در خاک عراق در ژوئن 2014 (تیر 1393) بخش‌هایی از مناطق شمال و غرب این کشور صحنه خشونت این گروه تکفیری علیه کلیه قومیت‌ها و اقلیت‌های مذهبی بوده است.
آنها در دو سال گذشته، توانستند موصل را اشغال کنند و در ادامه نیز استان‌های صلاح‌الدین، دیاله و الانبار را اشغال کردند و به مرزهای استان بغداد نزدیک شدند.
بنا به اعلام سازمان ملل، این گروه تروریستی از زمان حمله به عراق مرتکب بیش از ۵ میلیون نقض حقوق بشر شده و جنایت های مختلفی در حق زنان، کودکان، معلولان و دیگر اقشار عراقی مرتکب شده و بسیاری از حقوق مردم را پایمال کرده است. سازمان ملل در این رابطه اذعان داشته، داعش با اقدام به اعدام گروهی مردم، به اسارت بردن زنان و دختران و استفاده از کودکان در جنگ، مرتکب جنایات جنگی بی‌شماری شده است.
گروه داعش، پس از آغاز عملیات آزادسازی موصل در 26 مهر سال جاری، علی‌رغم هشدارهای نهادهای بین‌المللی برشدت اقدامات غیرانسانی خود افزوده است. در همین ارتباط عفو بین‌الملل نسبت به نقض حقوق بشر در حق غیرنظامیانی که از دست داعش در موصل فرار می‌کنند، هشدار داده است. همزمان صلیب سرخ جهانی و یونیسف نیز درباره وقوع فاجعه انسانی بزرگ در موصل و آوارگی یک میلیون کودک عراقی طی هفته‌های آتی هشدار داده‌اند.
فیلیپ لوتر، مدیر امور خاورمیانه و شمال آفریقا در عفو بین‌الملل در این ارتباط گفت: «عراق در حال حاضر با تهدیدات امنیتی "واقعی و کشنده" از سوی داعش روبرو است»
ساره الزوقری، سخنگوی کمیته بین‌المللی صلیب سرخ نیز اعلام کرد، موصل شاهد وقوع فاجعه انسانی بزرگی است که عملیات نظامی این شهر موجب وخامت بیشتر این اوضاع می‌شود. وی گفت: «بیش از سه میلیون تن از این منطقه فرار کرده‌اند و آواره هستند؛ پیش‌بینی می‌شود بعد از آغاز عملیات موصل نیز یک میلیون تن دیگر به آنها بپیوندند» .
همچنین صندوق حمایت از کودکان سازمان ملل (یونیسف) در بیانیه‌ای اعلام کرد که بیش از یک میلیون کودک و خانواده‌هایشان طی هفته‌های آتی به دلیل عملیات در معرض خطرات قرار گرفته‌اند.
روسیا الیوم، نماینده یونیسف در عراق گفت: «کودکان موصل طی دو سال گذشته با مشکلات زیادی روبرو بوده‌اند و با این عملیات، هزاران تن از آنها مجبور به مهاجرت شده یا بین جبهه‌های جنگ محاصره می‌شوند».
وی با اشاره به آوارگی ۲۰ هزار و ۷۰۰ تن از مناطق اطراف موصل از زمان آغاز عملیات نیروهای عراقی، اعلام کرد که از این تعداد ۹۷۰۰ تن کودک هستند که از مشکلات آوارگی رنج زیادی برده و به کمک فوری نیاز دارند.
لاما فکیح، معاون دیده‌بان حقوق بشر در امور خاورمیانه نیز چندی پیش اعلام کرد: «در حالی که تروریست‌های داعش از موصل می‌گریزند، دائماً حمله می‌کنند و جان غیرنظامیان را تهدید می‌کنند و موجب افزایش نگرانی ساکنان موصل و دیگر مناطق ناآرام می‌شوند.»
این هشدارها در شرایطی اعلام می‌شود که به گفته راعدالحسین، کمیساریای عالی حقوق بشر، داعش از گاز خردل و کلر در حمله به حومه طوزخرماتو در جنوب استان کرکوک استفاده نموده و موجب مصدوم شدن 409 تن در این منطقه شده است.
دیده‌بان حقوق بشر نیز تاکید کرد، داعش دستکم 3 بار با حملات شیمیایی، قیاره در جنوب موصل را در ماه‌های سپتامبر و اکتبر هدف قرار داده است و براثر این حملات دستکم 7 نفر دچار سوختگی شدند. این نهاد خاطرنشان کرد، حملات داعش با استفاده از مواد شیمیایی و سمی نشان‌دهنده بی‌توجهی وحشیانه به حیات بشر و قوانین جنگی است .
عبدالرحیم الشمری، رئیس کمیسیون حقوق بشر پارلمان عراق نیز در پی حوادث پس از آغاز آزادسازی موصل اظهار داشت: «طی روزهای گذشته 100 غیرنظامی از مناطق متفرقه، ربوده شده و به اتهام جاسوسی برای نیروهای امنیتی به دست داعش اعدام شدند».
همچنین دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد اعلام کرد: «گروه داعش در تاریخ 20 آبان ماه 40 غیرنظامی را به اتهام خیانت در موصل اعدام و اجسادشان را از تیرهای برق آویزان کرد».
از سوی دیگر لیز گرانده، هماهنگ‌کننده کمک‌های بشردوستانه سازمان ملل در امور عراق، گفت: «پیش‌بینی می‌شود که 200 هزار نفر از موصل در روزهای آینده خارج شوند». وی در عین‌حال هشدار داد این آمار ممکن است بسته به چگونگی پیشرفت عملیات نظامی افزایش یابد .
سازمان ملل متحد همچنین از اقدام گروه تروریستی داعش مبنی بر مستقر کردن ‌کودکان با جلیقه‌های انفجاری در مرکز شهر موصل و استفاده از زنان ربوده شده در همراهی با کاروان‌های نظامی به عنوان سپرانسانی در این شهر خبر داد.
این نهاد همچنین تاکید کرد، گروه تروریستی داعش در حق ایزدی‌های عراق مرتکب کشتارجمعی شده است؛ لذا خواستار تلاش جامعه‌جهانی برای آزادی 1200 زن و دختر ایزدی اسیر داعش شد.
طبق گزارشات سازمان ملل، گروه داعش طی دو سال گذشته بیش از 3600 ایزدی را کشته و 5800 نفر دیگر از جمله شمار زیادی از زنان و کودکان را ربوده‌اند و آنها را در بازار برده‌فروشان به فروش رسانده‌اند. آنها همچنین 18 مرقد بزرگان ایزدی را تخریب کرده و باعث آوارگی 400 هزار نفر و زندگی در چادر شده‌اند .

مرضیه عزیزیان
پژوهشگر مسایل حقوق بشر

- http://rudaw.net/english/middleeast/iraq/30052015
- http://www.aljazeera.com/news/2016/07/red-cross-million-flee-mosul-battle-iraq-160729151324133.html
- https://www.unicef.org/media/media_93028.html
- https://www.hrw.org/news/2016/11/11/iraq-fleeing-isis-forces-fired-toxic-chemicals
- http://reliefweb.int/report/iraq/united-nations-and-humanitarian-partners-delivering-assistance-displaced-families-mosul
- https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC5063909