لزوم اقدام بین‌المللی در مورد هواپیماهای بدون سرنشین مسلح

سازمان عفو بین‌الملل در جلسه روز 20 اکتبر (28 مهرماه) خود در مجمع عمومی سازمان ملل متحد، خواستار انجام اقدامات لازم برای استفاده و انتقال هواپیماهای بدون سرنشین مسلح در راستای تحقق حقوق بین‌الملل و حقوق بشر‌دوستانه شد. در این جلسه، اصول کلیدی استفاده و انتقال هواپیماهای بدون سرنشین مسلح، در پاسخ به گسترش سریع هواپیماهای بدون سرنشین مسلح و استفاده از آنها در اعدام‌های غیرقانونی و سایر قتل‌های فراقضایی در سراسر جهان، بسط داده شد.
راشا عبدالرحیم، از مبارزان کنترل سلاح‌ در سازمان عفو بین‌الملل، در این خصوص گفت: «در چند سال گذشته شاهد رشد هشدار دهنده‌ای در استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین مسلح از سوی کشورهای مختلف از جمله ایالات متحده آمریکا و انگلیس بوده‌ایم. با این حال شرایطی استقرار آنها، در پوششی محرمانه باقی مانده است. وی افزود: «آنچه که ما می‌دانیم این است که استفاده از این قبیل هواپیماها وضعیتی را ایجاد کرده است که در آن تمام جهان را می‌توان به عنوان یک میدان جنگ مورد توجه قرار داد و تقریبا هرکسی می‌تواند، مورد آسیب واقع گردد.
عفو بین‌الملل تاکید دارد، هواپیماهای بدون سرنشین مسلح، در رابطه با قتل‌های غیرقانونی و فراقضایی با حداقل نظارت و پاسخگویی عاملان آن و با پیامدهای ویرانگر برای غیرنظامیان در کشورهایی مانند یمن و افغانستان مورد استفاده قرار گرفته‌اند. طبق گزارش‌های منتشره، در دو ماه گذشته نیروهای خارجی در افغانستان از هواپیماهای بدون سرنشین برای هدف قرار دادن مخالفان مسلح استفاده می‎‌کنند و آمریکا اعلام کرده در نظر دارد تا شمار هواپیماهای بدون سرنشین نیروهای افغان را از 6 هواپیمای بدون سرنشین در ناوگان هوایی این کشور تا 50 فروند برساند. این در حالی است که حملات پهپادهای نظامی آمریکا به جای هدف قرار دادن تروریست‌ها، بیشتر غیر‌‌نظامیان افغانستان را هدف حملات خود قرار داده است.
در یمن نیز گفته شده نیروهای آمریکایی تنها نیروهای حاضر در درگیری این کشور هستند که پهپادهای تهاجمی خود را بر فراز یمن به پرواز در می‌آورند و باور عمومی بر این است که آنها اکثرا در حملات کشنده فراقضایی توسط دولت ایالات متحده امریکا استفاده می‌شوند. در این بیانیه آمده است: «ما از همه کشورها می‌خواهیم که از هواپیماهای بدون سرنشین خود در راستای قوانین بین‌المللی حقوق بشر و حقوق بشردوستانه استفاده کنند و اعلام می‌کنیم که استفاده غیرقانونی از آن نباید عادی شود.» عفو بین‌الملل خاطرنشان کرد، اصول مندرج در جلسه این نهاد، مبنایی را که کشورهای عضو سازمان ملل می‌توانند سیاست‌های مربوطه را توسعه دهند، فراهم می‌کند که براساس آن لزوم پاسخگویی عاملان را تضمین می‌کند، از حق زندگی افراد محافظت می‌کند و از نقض حقوق بشر و سوء استفاده‌‌های احتمالی از آن در آینده جلوگیری می‌کند.
این نهاد همچنین از کشورها می‌خواهد تا استانداردهای قانونی و سیاسی و معیارهایی که برای استفاده از هواپیماهای بدون سرنشین مسلح از سوی آنها به کار می‌رود را اعلام کنند و همچنین از آنها خواست تا اطمینان حاصل نمایند که در رابطه با همه مواردی که در آن دلایل منطقی دال بر این حقیقت وجود دارد که حملات هواپیماهای بدون سرنشین به کشتار غیر‌قانونی و یا تلفات غیرنظامیان منجر شده است، تحقیقات موثری به انجام برسانند. عفو بین‌الملل از کشورهایی که هواپیمای بدون سرنشین مسلح را در اختیار کشورهای دیگر قرار می‌دهند نیز درخواست کرد، کنترل دقیقی بر نحوه انتقال این هواپپیماها و استفاده از آنها درعملیات کشورهای دیگر داشته باشند و در ادامه نظارت معنی‌داری بر این اقدامات در پیش گیرند. لازم به ذکر است، برمبنای تحقیقات مرکز تحقیقاتی شورای روابط خارجی اروپا، حدود ۹۰ کشور هواپیماهای بدون سرنشین نظامی دارند و بازار هواپیماهای بدون سرنشین مسلح و جنگی در جهان بیشتر تحت تاثیر ایالات متحده امریکا، اسرائیل و چین است.

مرضیه عزیزیان

پژوهشگر مسایل حقوق بشر