ترکیه گرفتار در اقتدارگرایی، تبعیض جنسیتی و خشونت

نتایج مطالعات اخیر توسط محققان دانشگاه "حاجت تپه" آنکارا، نشان می‌دهد که عضویت در ارتش، پلیس و روزنامه‌نگاری سه حرفه پر تنش در کشور ترکیه است. نشریه نیوزویک، در گزارشی به قلم "الیف شافاک" نویسنده ترک‌تبار، با اعلام این خبر افزود، از زمان وقوع کودتا در ژوئیه 2016 در ترکیه، بیش از 160 رسانه تعطیل و بیش از 100 خبرنگار بازداشت شده‌اند. تعداد روزنامه‌نگاران بازداشت شده حتی از افراد حاضر در لیست سیاه، اخراج شده، یا تبعید شده این کشور بیشتر است. در این گزارش آمده، سرکوب رسانه‌ها تاثیرات منفی عمیقی بر کل جامعه دارد؛ و اگرچه ترکیه در شرایط فعلی نمونه ویژه‌ای است، اما باید دانست، این تنها مکان در جهان نیست که آزادی بیان در آن در معرض تهدید قرار گرفته است.
نویسنده اذعان دارد: «در ترکیه دیگر مباحثات لیبرال دیده نمی‌شود، بلکه تنها گتو‌های (1) سیاسی و جزایر فرهنگی وجود دارد. ما تبدیل به جامعه ای شده‌ایم که به گروه‌هایی از افراد تقسیم شده که دیگر با یکدیگر صحبت نمی‌کنند. ما هر‌گونه رغبت و تمایل خود را به تنوع، همزیستی، و پلورالیسم را از دست داده‌ایم». گزارش فوق می‌افزاید، ترکیه در شرایط کنونی به شدت قطبی و سیاسی شده است. هر نویسنده، روزنامه‌نگار، و شاعری می‌داند که بانگارش مقاله، رمان، مصاحبه، شعر و... ممکن است تحت محاکمه قرار گیرد؛ در نتیجه خود سانسوری گسترده در این کشور حاکم است. به گفته نویسنده، در ترکیه، تقریبا هر هفته یک "خائن" جدید در نشریات و رسانه‌های اجتماعی طرفدار دولت به چشم می‌خورد.
طبق اظهارات وی، موسسه بین‌المللی مطبوعات نیز در گزارشی اذعان داشته، بیش از 2000 مورد سوء‌استفاده آنلاین که مستقیما روزنامه‌نگاران و مخالفان ترکیه را هدف قرار داده، ثبت نموده است. در این گزارش آمده است، در ترکیه فقط روزنامه‌نگاران نیستند که تهدید می‌شوند. صد هزار نفر از کارکنان بخش دولتی نیز پس از کودتا خودسرانه اخراج شده‌اند و شانس چندانی برای پیدا کردن کار در بخش دیگری نیز ندارند. آنها تحقیر شده و به عنوان "تروریست" برچسب‌گذاری شده‌اند. در میان آنها بیش از 1400 دانشگاهی وجود دارد که تنها "جرم" آنها این بود که دادخواست صلح از دولت را برای پایان دادن به خشونت در مناطق کردنشین امضا نموده بودند. رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه در مراسم سیاسی خود به شدت به آنها انتقاد کرد و آنها را "روشنفکران نما" و در واقع "خائن" خواند.
نویسنده معتقد است، فضای کنونی ترکیه برای زنان نیز سخت‌تر شده است و افزایش خشونت علیه زنان در این کشور قابل مشاهده است. حزب حاکم عدالت و توسعه در ترکیه به ریاست اردوغان، برای اجرایی کردن مصوبه دادگاه نظارت بر اجرای قانون اساسی، خواستار آن شده که ازدواج انجام شده نزد مراجع دینی باید در آینده همان اعتبار ازدواج مدنی را داشته باشد. این لایحه ضربه بزرگی به حقوق زنان است و تعداد ازدواج دختران در سنین پایین و موارد چند همسری را در این کشور افزایش خواهد داد. وقتی جوامع به عقب بر می‌گردند و به سوی اقتدارگرایی سوق پیدا می‌کنند، ملی‌گرایی و قبیله‌گرایی، مردسالاری و تبعیض جنسیتی تقویت خواهند شد.
وی در خاتمه اذعان داشت: «مسیر سیاسی ترکیه درس‌های مهمی را در مورد شکنندگی دموکراسی و آسیب‌پذیری در حفظ صندوق‌های رای در پی داشته است. این به ما نشان می‌دهد که چگونه در یک کشوری با برگزاری انتخابات نسبتا منظم، اگر جامعه مدنی سرکوب شود و رسانه‌ها به تدریج از میان برداشته شوند، چشم‌انداز دموکراسی می‌تواند کاملا تخریب شود. با این وجود، نمی‌توان آنچه را که در ترکیه رخ داده است را به عنوان یک مورد جداگانه بررسی نمود. به عنوان مثال، فشار کاتالونیا برای استقلال، اکنون نه تنها برای اسپانیا بلکه برای اتحادیه اروپا و در مرحله بعد برای جهان به یک بحران سیاسی تبدیل شده است. در واقع فقدان اعتماد به نهادهای بین‌المللی و نخبگان جهانی، زمینه مساعدی را برای تعلقات قبیله‌ای و سیاست‌های ارتجاعی ایجاد کرده است».

(1) امروزه به مناطق فقیر شهری که بیشتر، مهاجران یا اقلیت‌ها در آن ساکنند گتو گفته می‌شود.

مرضیه عزیزیان

پژوهشگر مسایل حقوق بشر