هشدار عفو بین‌الملل به فیفا در مورد پروژه‌های ساخت و ساز مربوط به جام جهانی

سازمان عفو بین‌الملل در تاریخ 9 نوامبر با انتشار بیانیه‌ای اظهار داشت، فیفا باید بلافاصله نسبت به توصیه‌های انتقادی که در اولین گزارش منتشر شده توسط هیأت مشاورین حقوق بشر خود (1)، در رابطه با ساخت و ساز امکانات جام جهانی درج گردیده، اقدام نماید. این گزارش نشان می‌دهد که فیفا پیشرفت‌هایی در زمینه رفع خطرات حقوق بشری در ارتباط با عملیات فوق، از جمله تصویب سیاست‌های جدید حقوق بشری در بسته اصلاحات گسترده این سازمان، داشته است؛ اما هیأت مشاورین حقوق بشر همچنان نگرانی‌هایی را در رابطه با خطرات مستند شده علیه کارگران مشغول به کار در روسیه و قطر ابراز می‌دارد. در قطر هیأت مذکور از فیفا می‌خواهد تا از نفوذ و موقعیت عمومی خود، برای ورود و بررسی سیستم حمایتی مشهور "کافالا" (2) از سوی سازمان عفو بین‌الملل و دیگر گروه‌های حقوق بشری اقدام نماید.
جیمز لینچ، معاون برنامه حقوق بشر سازمان عفو بین‌الملل در این رابطه گفت: «این گزارش باید یک پیغام هشداردهنده برای فیفا باشد، تا از نفوذ قابل‌توجه خود در پرداختن به سیستم حمایتی خشونت‌آمیز کافالا در قطر استفاده نماید». هیأت مشورتی مستقل حقوق بشر فیفا در ادامه اذعان داشت: «قطر باید در قانون و در عمل موضع شفافی نسبت به سیستم کافالا اعمال نماید؛ این کار باید فورا شروع شود و هیج عذری در این رابطه پذیرفته نیست».
این گزارش اشاره می‌کند که مسئولیت‌های فیفا باید از ساخت و ساز ورزشگاه‌ها فراتر رفته و شامل زیرساخت‌های گسترده مورد نیاز برای جام جهانی 2022 نیز باشد. هیأت مذکور همچنین اطلاعات بیشتری را در مورد مرگ و میر بی‌ارتباط به کار، در جریان اقدامات مربوط به مسابقات را خواستار شد. عفو بین‌الملل در این بیانیه خاطرنشان کرد: «قطر در ماه گذشته اعلام کرد، برنامه‌هایی را برای انجام اصلاحات کارگری، که مورد حمایت سازمان بین‌المللی کار سازمان ملل متحد است، در پیش خواهد گرفت. با این حال، مشخص نیست که دقیقا چه زمانی و چگونه سیستم کافالا را اصلاح خواهد کرد». جیمز لینچ نیز در ادامه افزود: «اعمال فشار و نظارت فیفا برای حصول اطمینان از عمل به وعده‌های دولت قطر در قبال سازمان بین‌المللی کار ضروری است».
عفو بین‌الملل همچنین افزود، گزارش هیات مذکور پاره‌ای نکات کلیدی مربوط به جام جهانی 2022 قطر را نادیده گرفته است؛ از جمله این که از فیفا درخواست نمی‌کند تا قطر را در رابطه با تحقیق در مورد مرگ کارگران مهاجر و لغو سیستم مجوز خروج کارگران تحت فشار قرار دهد؛ این در حالی است که سازمان عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر بارها بر آن تاکید نمودند. به گفته این نهاد، گزارش بعدی هیأت مذکور باید در مورد مسئولیت‌های فیفا در مورد این مسائل بسیار واضح باشد.
گزارش کمیته مشاورین حقوق بشر، که در ماه سپتامبر به فیفا ارسال شد، از شورای فیفا خواست تا در مورد مسائل مربوط به باشگاه‌های رژیم اسرائیل که در شهرک‌های کرانه باختری واقع هستند نیز اطمینان حاصل نماید که به طور کامل استانداردهای حقوق بشر بین‌المللی و حقوق بشردوستانه را در نظر بگیرند. در ماه اکتبر فدراسیون فوتبال فلسطین، فیفا را در جریان تجاوزات رژیم صهیونیستی علیه ورزشکاران فلسطینی در اراضی اشغالی نیز قرار داده بود.
لازم به ذکر است، براساس گزارش‌هایی که از سوی انجمن‌های حقوق بشر به فیفا در ماه جولای ارسال شده نیز آمده است، تاکنون ١٧ مورد مرگ و موارد زیادی تجاوز به حقوق کارگران در ساخت و ساز استادیوم‌های جام جهانی ٢٠١٨ روسیه اتفاق افتاده است. گزارش‌های مذکور تاکید نمودند که این فدراسیون شفاف عمل نمی‌کند و تلاشی برای بهتر شدن وضعیت کارگران استادیوم‌ها انجام نمی‌دهد. به گفته این متخصصان، با نزدیک شدن به زمان برگزاری جام جهانی ٢٠١٨ و تسریع کارها احتمال دارد که آمار مرگ و میر افزایش یابد. در گزارش مذکور آمده است که حقوق بسیاری از کارگران به درستی پرداخت نشده است. این افراد تهدید شده‌اند که درباره شرایط خود چیزی نگویند. تعدادی از کارگران در دمای منفی ١٣ درجه مجبور به کار کردن بوده‌اند. سازمان عفو بین‌الملل در خاتمه از فدراسیون بین‌المللی فوتبال "فیفا" خواست، پیش از آن که دیر شود، اقدامات لازم را در این خصوص اتخاذ کند.

1.  هیأت مشاورین حقوق بشر فیفا شامل نمایندگان سازمان های بین المللی، گروه های حقوق بشری و اتحادیه های کارگری است.

2.سیستم کار «کافالا» که قطری‌ها متهم به آن هستند، نوعی برده داری نوین است که براساس آن کارگرانی از کشورهایی مانند، بنگلادش، نپال و پاسکاتان با واسطه شرکت های غیرقانونی به قطر فرستاده می شوند.

مرضیه عزیزیان

پژوهشگر مسایل حقوق بشر