گزارش تحقیقی آکسفام از افزایش شکاف فقیر و غنی طی سال گذشته در جهان

بنیاد بین‌المللی آکسفام، انجمن بین‌المللی برای ریشه‌کن ساختن فقر و گرسنگی در جهان، در تازه‌ترین گزارش خود که در تاریخ 22 ژانویه (2 بهمن‌ماه) و در آستانه آغاز چهل‌ و هشتمین مجمع اقتصاد جهانی در داووس سوییس منتشر گردیده، از افزایش نابرابری و شکاف بین فقیر و غنی در جهان در سال گذشته میلادی خبر داده است. این انجمن اعلام داشته، یافته‌های گزارش خود را بر پایه کتاب داده سالانه جهانی، متعلق به بانک کردیت سوییس و فهرست‌های رده‌بندی مجله فوربس، تهیه کرده است.
در مقدمه این گزارش با عنوان «کار، شایسته مزد است؛ نه سرمایه» آمده است، بیش از 80 درصد ثروت تولید شده در جهان در سال گذشته به جیب یک درصد ثروتمندترین افراد جامعه رفته است. یعنی تنها 42 نفر ثروتی بیش از سه میلیارد و 700 میلیون نفر در جهان دارند؛ این در حالی است که این تعداد که نیمی از فقیرترین جمعیت جهان را تشکیل می‌دهند، هیچ تغییری در بهبود وضعیت اقتصادی‌شان صورت نپذیرفته است. لازم به ذکر است در ‌سال 2016 این ثروت در دست 61 نفر و در‌ سال 2009، در دست 380 نفر بود. در همین رابطه، گروهی از سازمان‌های خیریه نیز اذعان داشتند، این که در شرایط فعلی صدها‌ میلیون نفر از مردم جهان با فقر دست‌و پنجه نرم می‌کنند، غیرقابل‌قبول و غیرقابل‌تحمل است.
مارک گلدرینگ، مدیر اجرایی آکسفام در این رابطه می‌گوید: «این آمار نشان‌دهنده این است که چیزی در اقتصاد جهانی بسیار اشتباه است.» به عقیده وی، تمرکز ثروت در بالای هرم طبقاتی، نشانه پویایی اقتصاد نیست، بلکه نشانه‌ای از سیستمی است که میلیون‌ها فرد سختکوش را- که غذاها و پوشاک ما را تولید می‌کنند- به ورطه فقر مطلق می‌کشاند. وی می‌گوید: «مردمی که لباس‌های ما را درست، تلفن‌های همراه ما را مونتاژ و غذای ما را تهیه می‌کنند، مورد استثمار قرار می‌گیرند تا از طریق آنها جریان کالاهای ارزان ‌قیمت به‌طور مداوم تضمین شود، اما از طرف دیگر سودهای کلان شرکت‌ها و سرمایه‌داران میلیاردر بیش از پیش افزایش پیدا می‌کند.»
آکسفام در این گزارش خواستار بازنگری در مدل‌های قانونی و تجاری براساس اولویت‌بندی سود سهامداران براساس گستردگی تاثیرات اجتماعی شد و تاکید کرد، این وضعیت جدید مشخص خواهد کرد که چطور شرکت‌های بزرگ در سیاستگذاری‌ها، تضییع حقوق کارگران و جهش بیرحمانه به سمت به حداقل رساندن هزینه‌ها، به منظور به حداکثر رساندن سود سرمایه‌گذاران و افزایش شکاف میان اقلیت ثروتمند و اکثریت تهدیدست نفوذ دارند. طبق اعلام آکسفام بین سال‌های 2006 تا 2015، ثروت میلیاردرهای جهان، به طور متوسط هر سال ١٣ درصد افزایش داشته است، در حالی‌که در این مدت بر دستمزدها تنها 2 درصد افزوده شده است؛ یعنی آنها شش برابر بیشتر از متوسط دستمزد کارگران رشد داشته‌اند. آکسفام می‌نویسد، در فاصله مارس ٢٠١۶ تا مارس ٢٠١٧ هر دو روز یک‌بار، یک نفر به شمار میلیاردرهای جهان افزوده شده است. در حال حاضر ۲۰۴۳ میلیاردر در جهان زندگی می‌کنند و از هر ده نفر آنها، نه نفر مرد هستند. بازارهای بورس در سراسر جهان اوضاع خوبی دارند و این به معنای رشد ثروت سهامداران است.
این گروه خاطرنشان کرد، در شرایط کنونی به طور مثال، درآمد 4 روزه رییس 5 برند برتر لباس دنیا معادل درآمد کل دوران زندگی یک کارگر فعال در بخش پوشاک در کشور بنگلادش است و در ایالات متحده آمریکا درآمد یک روز روسای شرکت‌ها معادل درآمد یک سال کارگران است.
آکسفام همچنین به نابرابری‌های موجود در عرصه کار نیز پرداخته و زنان را قربانیان اصلی تبعیضات در این زمینه می‌داند. بررسی‌های این انجمن نشان می‌دهد که در سراسر جهان "کارگران زن" کمترین دستمزدها را دریافت می‌کنند و شمار آنان در مشاغل کم درآمد، ناپایدار و کمتر ایمن، بسیار بیشتر از مردان است. به عقیده این گروه، با توجه به میزان تغییرات فعلی، 217 سال طول خواهد کشید تا براساس پروژه‌های این گروه، شکاف جهانی موجود در رابطه با دستمزد ماهیانه و اشتغال زنان و مردان در سراسر جهان برطرف گردد. گلدرینگ در این گزارش اذعان داشت: «جهان در تلاش برای پایان دادن به فقر است؛ اما این پیشرفت می‌تواند حتی سریعتر از این باشد، اگر ما برای درهم شکستن موانع بازدارنده رشد فقیرترین قشر مردم جهان، بیشتر تلاش کنیم.
منون ابری، سخنگوی اکسفام نیز در این رابطه می‌گوید: «برای پرداختن به این نارسائی‌ها باید کار را از جائی که ثروت در آن تولید می‌شود، یعنی شرکت‌ها آغاز کرد.»
وی می‌افزاید: «از نظر اقتصادی جهان وضعیت بهتری دارد، زیرا ثروت بیشتری در آن تولید شده است، اما این ثروت به درستی تقسیم نمی‌شود و بنابراین نظام اقتصادی ناکارآمد است. برای رفع این نارسائی، باید اساس را بر اصلاح کار در جائی گذاشت که ثروت در آن تولید می‌شود، یعنی در شرکت‌ها. وقتی به عنوان مثال، مدیرعامل شرکتی چون "سنوفی" در فرانسه تنها در یک‌ روز، درآمدی همپایه دستمزد یک‌ساله یک کارمند متوسط همین شرکت را دارد، در میابیم که ایرادی اساسی وجود دارد. برخی در مدتی اندک، صاحب ثروتی بسیار می‌شوند در حالی‌که تولید‌کنندگان ثروت یعنی کارکنان، چیزی بدست نمی‌آورند.»
ابری خاطرنشان می‌کند: «امروز شرکت‌ها سلامت اقتصادی خود را بازیافته‌اند و سود آنها به میزان بی‌سابقه‌ای رسیده است. خطر در این جاست که به همین سبب، یعنی وجود رونق اقتصادی، از امر دیگری غافل شویم و به افزایش نابرابری‌ها توجه نکنیم. آری درست است، اقتصاد از رونق برخوردار است، اما ثروت به جیب شمار محدودی می‌رود. در فرانسه در بیست سال گذشته بر شمار افرادی که در فقر قرار دارند یک میلیون و دویست هزار نفر افزوده شده‌است. تولید ثروت بیشتر، از نابرابری‌ها نکاسته، بلکه بر آنها افزوده است»
این گزارش تاکید می‌کند: «برای انجام اقدامات لازم جهت برون رفت از فقر، ما باید اطمینان حاصل کنیم که کارگران عادی دستمزد کافی برای گذران زندگی دریافت می‌کنند و می‌توانند شرایط مناسب داشته باشند و زنان نیز در برابر تبعیض مصون هستند. اگر برای رسیدن به این هدف، باید ثروت کمتری به ثروتمندان برسد، پس باید هزینه این کار را ما و آنها (ثروتمندان) بپردازیم.» براساس تحقیقات آکسفام از میان 70‌هزار نفر از مردم کشورهای مختلف، ازجمله انگلستان، حدود دو سوم مردم (72‌درصد در انگلستان) گفته‌اند که آنها مایلند دولت‌هایشان برای از بین بردن اختلاف درآمد میان ثروتمندان و فقرا تلاش کنند. 
آکسفام برآورد کرده است، در ۲۰‌سال آینده میزان ثروت ۲.۴ تریلیون دلاری به وارثان میلیاردرها خواهد رسید و این مبلغ حتی از تولید ناخالص داخلی کشور ۱.۳‌میلیارد نفری هند نیز بیشتر است. این انجمن در آستانه برپائی نشست جهانی داوس سوئیس، به شرکت‌کنندگان هشدار می‌دهد که دستاوردهای اقتصاد باید برای همه باشد و نه تنها برای یک اقلیت ثروتمند. به گفته آنها، محدود ساختن سود حاصل از سهام، پایان دادن به اختلاف دستمزد میان زنان و مردان، و مبارزه جدی با فرارهای مالیاتی، از جمله تمهیداتی است که آکسفام خواستار به اجرا گذاشتن آنها است.

مرضیه عزیزیان

پژوهشگر مسایل حقوق‌بشر