نقض گسترده حقوق یمنی‌ها در جنگ با ائتلاف عربستان از نگاه آمار

سه سال از آغاز مداخله نظامی نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان سعودی در یمن گذشته است. این مداخله نظامی در تاریخ ۲۵ مارس ۲۰۱۵ در فقیرترین کشور عربی آغاز شده و تاکنون ادامه یافته است. براساس آمارهای منتشره، این جنگ تاکنون بیش از 10هزار کشته و 53 هزار مجروح بر جای گذاشته است. بیشتر کشته‌شدگان در جنگ یمن را غیرنظامیان و به ویژه کودکان تشکیل می‌دهند. به گزارش «سازمان نجات کودکان» تنها در سال ۲۰۱۷ حدود ۵۰ هزار کودک در این جنگ کشته شده‌اند. به عبارت دیگر در آن سال به طور میانگین روزی ۱۳۰ کودک در جنگ یمن جان خود را از دست داده‌اند.(۱)
طبق گزارش دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد، نیز از ماه نوامبر، حداقل 5 هزار و 295 غیرنظامی کشته و 8 هزار و 873 نفر زخمی شده‌اند، اگرچه شمار تلفات واقعی غیرنظامیان بسیار بالاتر است. دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل متحد، در رابطه با نقش نیروهای ائتلاف در کشتار مردم یمن در گزارشی اعلام کرده است، بیشتر قربانیان یمنی در حملات هوایی نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان سعودی جان خود را از دست داده‌اند. دفتر هماهنگی سازمان ملل برای امور بشردوستانه، نیز اذعان داشته، تا کنون حدود ۳ میلیون شهروند جنگ‌زده یمنی از خانه و کاشانه خود آواره شده و به نقاط دیگر در درون کشور کوچ کرده‌اند و حدود ۲۸۰ هزار نفر دیگر نیز به کشورهای خارجی از جمله جیبوتی و سومالی پناهنده شده‌اند. این در حالی است که هم آوارگان جنگی و هم کسانی که در شهر خود مانده‌اند، با مشکل تغذیه و نیز مشکلات بهداشتی و خطر جدی بیمایری روبرو هستند.
طبق گزارش الجزیره و خبرگزاری فرانسه، آمار بالا تنها در ارتباط با تلفات مستقیم ناشی از جنگ است. اما نباید از اثرات جانبی جنگ و بمباران‌های هوایی همچون قطع دسترسی به مراکز و خدمات بهداشتی و مراقبتی، گرسنگی و قحطی و سوءتغذیه غافل شد. حدود 400 هزار یمنی به‌خاطر سوءتغذیه بسیار حاد نیازمند رسیدگی و درمان فوری هستند. سازمان بهداشت جهانی نیز در آخرین گزارش خود اعلام کرده است که از 27 میلیون جمعیت یمن، 18.8 میلیون نفر نیازمند کمک‌های بشردوستانه (غذایی) و 14.8 میلیون نفر آنها نیازمند خدمات بهداشتی و پزشکی هستند.(۲)
در خصوص وضعیت زنان و دختران نیز «صندوق جمعیت سازمان ملل متحد» اعلام کرده، خشونت علیه زنان پس از تشدید درگیری‌ها در این کشور، 63 درصد افزایش یافته است. افزایش آمار ازدواج اجباری، از جمله ازدواج کودکان ازجمله این موارد است. طبق این گزارش، یمن حداقل سن ازدواج ندارد و زنان در یمن در معرض تبعیض جدی در قانون و عمل قرار دارند. دیده‌بان حقوق بشر نیز در گزارش سالانه خود اذعان داشته این سازمان، 85 مورد حمله هوایی غیرقانونی از سوی نیروهای ائتلاف را که منجر به کشته شدن هزاران غیرنظامی و تخریب شمار زیادی از خانه‌ها، بازارها، بیمارستان‌ها، مدارس و مساجد شده را ثبت کرده است. به گفته این سازمان، برخی از این حملات ممکن است به جنایات جنگی منجر شود. دیده‌بان حقوق بشر اذعان داشت، در همین رابطه در ماه مارس یک هلیکوپتر به قایق مهاجران و پناهندگان سومالی در ساحل یمن حمله کرد و در پی آن ده‌ها تن کشته و زخمی شدند.
در ادامه گزارش این سازمان آمده است ائتلاف به رهبری عربستان از مهمات خوشه‌ای، که در ایالات متحده و برزیل تولید شده‌اند، در این جنگ استفاده می‌کند، در حالی که طبق معاهدات بین‌المللی استفاد از آن ممنوع است.(۳) دفتر تحقیق روزنامه‌نگاری، نیز در گزارشی با اشاره به مداخله نظامی آمریکا در این جنگ به بهانه "مبارزه با تروریسم" اظهار داشته است، تعداد حملات هواپیماهای بدون سرنشین آمریکا در یمن در سال 2016 و در زمان دولت اوباما، 37 مورد بوده، اما از زمان ریاست جمهوری دونالد ترامپ تعداد این گونه حملات در یمن به میزان قابل توجهی افزایش یافته است، به طوری که از ماه اکتبر، ایالات متحده 105 مورد حمله هواپیماهای بدون سرنشین را در یمن انجام داده است. در این گزارش آمده، ایالات متحده طی ماه ژانویه حداقل دو حمله زمینی را نیز در یمن انجام داده که در یکی از آنها حداقل 14 غیرنظامی ازجمله 9 کودک کشته شدند. همچنین طبق گزارش آژانس‌های خبری، در سال 2017 این کشور 4 زندانی یمنی را از زندان گوانتانامو به عربستان سعودی منتقل نمود.
در خاتمه باید گفت، جنگ یمن که برخی از آن به عنوان جنگ «فراموش شد» یاد می‌کنند، همچنان با ده‌ها هزار کشته و مجروح، بزرگترین بحران انسانی در جهان به شمار می‌رود، که حداقل 8 میلیون نفر در آن در آستانه قحطی و نزدیک به 1 میلیون نفر مظنون به بیماری وبا هستند و تاکنون بیش از 2 هزار و 200 نفر از این بیماری جان خود را از دست داده‌اند. این بحران به طور مستقیم با درگیری‌های مسلحانه مرتبط است و محدودیت‌های ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی در این کشور بر ارسال کمک‌های بشردوستانه، وضعیت آن را دشوارتر کرده است.(۴)

1. https://www.telesurtv.net/english/news/Yemen-Thousands-Protest-3-Years-of-West-backed-Saudi-War-20180326-0007.html
2. https://reliefweb.int/report/yemen/unicef-yemen-humanitarian-situation-report-december-2017-enar
3. https://www.hrw.org/world-report/2018/country-chapters/libya
4. https://uk.reuters.com/article/us-yemen-diphtheria/suspected-diphtheria-cases-in-yemen-near-500-who-idUKKBN1ET1BQ

مرضیه عزیزیان

پژوهشگر مسایل حقوق‌بشر