ناکامی حقوق بشر سعودی از ریاض تا صنعا

در گزارش حاضر به آخرین تحولات مربوط به موارد نقض حقوق بشر در کشورهای عربستان سعودی و یمن بر اساس گزارشات، مقالات و اخبار روز به دست آمده از خبرگزاری‌ها، سازمان‌های حقوق بشری مردم نهاد و بین‌المللی اشاره می‌شود:

حقوق زنان
- حقوق زنان در عربستان از مواردی است که در ابعاد مختلف مورد نقض قرار می‌گیرد. برخی از مواردی که در گزارش‌های اخیر نهادهای حقوق بشری مشاهده می‌گردد اِعمال تبعیض سیستماتیک علیه زنان در رابطه با موضوعاتی همچون (ازدواج، طلاق، حضانت و ارث، تحت قیمومیت حقوقی مردان قرار گرفتن)(1) است.
- بنابر گزارش دیده‌بان حقوق بشر، سه‌شنبه ۳۰ مردادماه ۱۳۹۷، اِسرا الغمغام فعال زن حقوق بشر(2) به درخواست دادستان عمومی عربستان دستگیر شد. وی پس از محاکمه در دیوان تروریسم (دادگاه کیفری ویژه) به اتهام انجام فعالیت‌های صلح‌آمیز و غیرمجرمانه از جمله: مشارکت در تظاهرات منطقه قطیف، تحریک مردم به اعتراض، سر دادن شعارهای ضد حکومتی، تلاش برای برانگیختن آرای عمومی، فیلم‌برداری از تظاهرات و انتشار آن در شبکه‌های اجتماعی و به عمل آوردن حمایت‌های اخلاقی از معترضان به اعدام محکوم گردیده است.
- همچنین بر اساس گزارش‌های مرکز حقوق بشر خلیج (فارس)(3) و اظهارات سارا لی ویتسون مدیر بخش خاورمیانه دیده‌بان حقوق بشر صدور حکم اعدام، به ویژه برای فعالانی همچون اسراء الغمغام که از دسامبر سال ۲۰۱۵ تا کنون که از زمان دستگیری وی می‌گذرد اسفناک و نامعقول بوده و باعث جلب توجه مجامع بین‌الملل به این پرونده شده است.

حقوق کودکان
- کارشناسان سازمان ملل تمامی افراد زیر 18 سال را به‌منزله «کودک» تلقی می‌کنند و با توجه به عضویت عربستان در کنوانسیون حقوق کودک، بر ضرورت خودداری ورزیدن آن مقامات از صدور احکام اعدام برای کودکان، لزوم حصول اطمینان آن‌ها از آزاد شدن بی‌درنگ کودکان محروم از محاکمه‌ منصفانه و تخفیف یافتن احکام کودکان محکوم به اعدام، بر اساس موازین بین‌المللی عدالت برای نوجوانان و توصیه‌های کمیته حقوق کودکان در سال ۲۰۱۶ تاکید می‌کنند.
- بنابر انتشار گزارش از سوی سایت خبری سازمان ملل، به نقل از دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر این سازمان، در روز دوشنبه 7 آبان ماه 1397، کارشناسان حقوق بشر سازمان ملل(4) از عربستان سعودی خواستند صدور حکم اعدام برای ۶ زندانی متهم به ارتکاب جرائم ادعایی در دوران کودکی و یا نوجوانی‌شان زیر ۱۸ سال را بی‌درنگ متوقف سازند.
شایان ذکر است کارشناسان از جاری بودن قوانینی مبنی بر مجاز شمرده شدن اجرای مجازات اعدام برای کودکان و نوجوانان سنین 15 تا 18 سال در نظام قضایی عربستان ابراز تاسف کرده و از مقامات این کشور خواستار اصلاح این قوانین و ممنوع ساختن صدور احکام اعدام برای کودکان شدند(5).

روزنامه نگاران و فعالان دانشگاهی
- از زمان به قدرت رسیدن محمد بن سلمان، بسیاری از روزنامه‌نگاران، دانشگاهیان، فعالان صلح‌طلب و فعالان حقوق بشر، تنها به دلیل اجرای حقوقی همچون، برگزاری تجمعات مسالمت‌آمیز و استفاده از آزادی بیان، دستگیر و یا به تحمل حبس‌های طولانی‌مدت محکوم شده‌اند. شایان ذکر است در این موارد، دولت به بهانه‌هایی چون، مبارزه با تروریسم و اِعمال قوانین کیفری در فضای مجازی، مدافعان حقوق بشر را مورد هدف قرارداده است.

تبعیض، شکنجه و مجازات اعدام

- عربستان بالاترین آمارهای اعدام در جهان را دارا است و از ابتدای سال جاری میلادی تا کنون، ۱۰۸ مورد اعدام در عربستان صورت گرفته که بیش از نیمی از آن‌ها در رابطه با جرائم مواد مخدر بوده است.
- استفاده از شکنجه و سایر بدرفتاری‌ها از سوی نیروهای امنیتی بر اساس اظهارات افرادی چون زندانیان سابق و متهمان، به عفو بین‌الملل نشان از رایج بودن اِعمال شکنجه در هنگام بازداشت افراد دارد. شلاق و قطع عضو از رایج‌ترین اِعمال مجازات‌هایی است که در محاکماتی که اغلب به صورت ناعادلانه در دادگاه‌های عربستان برگزار می‌شوند تعیین می‌گردد که در زمره مجازات‌های بی‌رحمانه، غیرانسانی یا تحقیرآمیز به‌شمار می‌آید.
- تبعیض مذهبی؛ اقلیت شیعه عربستان همچنان در معرض تبعیض قرار دارند و این موضوع باعث محدودیت دسترسی آن‌ها به خدمات و مشاغل دولتی می‌شود. همچنین بسیاری از فعالان شیعه به دلیل شرکت در تظاهرات ضددولتی در سال‌های 2011 و 2012 به مرگ و یا حبس‌‌های طولانی مدت محکوم شده‌اند(6).

جنگ یمن
- بر اساس مستندسازی موارد نقض حقوق بشر توسط سازمان عفو بین‌الملل تحت عنوان «اصلاحات بدون حقوق بشر(7)»، که در گزارش ماه ژوئیه سال میلادی جاری این سازمان به چاپ رسیده است، عربستان نه تنها در قبال شهروندان خود ناقض حقوق بشر است بلکه در مورد سایر کشورها از جمله یمن و مردم آن سرزمین نیز عامل جدی نقض حقوق بشر محسوب می شود.
- این سازمان در خصوص سلسه موارد نقض حقوق بشر به جنگ ویرانگر یمن این‌گونه اشاره می‌کند: در طول سه سال و نیم گذشته، ائتلاف به رهبری عربستان سعودی، هزاران غیرنظامی ازجمله کودکان را بمباران کرده و یا مدارس و منازل مسکونی را هدف قرارداده است. بر اساس مدارک مستند، عربستان بارها مرتکب نقض قوانین بشردوستانه بین‌المللی و نیز جرائم جنگی شده است(8).
- همچنین دفتر حقوق بشر سازمان ملل متحد در گزارشی اعلام کرده است که آمار تلفات غیرنظامی در یمن از تاریخ 26 مارس 2015 تا 8 نوامبر 2018، 17،640 نفر بوده است که شامل 6،872 کشته و 10،768 نفر زخمی است. عمده این تلفات به خاطر حملات هوایی ائتلاف به رهبری عربستان است.
- در این گزارش نگرانی‌های جدی نیز در مورد سرنوشت 900 زندانی در زندان مرکزی و 6 بازداشتگاه در شهر الحدیده وجود دارد(9).
- براساس گزارش مجله سیاست خارجی (FP)، هواپیماهای عربستان و امارات از زمان آغاز جنگ، بیش از 18،500 حمله هوایی به یمن انجام داده‌اند که به‌طور میانگین روزی 14 حمله در ۱۳۰۰ روز انجام شده است(10).

ساناز معززی

کارشناس ارشد حقوق بین‌الملل

۱- گزارش سازمان عفو بین‌الملل. قابل بازیابی در لینک: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2018/10/saudi-arabia-10-things-you-need-to-know-about-a-kingdom-of-cruelty/
۲- https://www.hrw.org/news/2018/08/21/saudi-prosecution-seeks-death-penalty-female-activist
۳- گزارش مرکز حقوق بشر خلیج (فارس). قابل بازیابی در لینک: https://www.gc4hr.org/news/view/1976
4- گزارشگر ویژه سازمان ملل در زمینه اعدام‌های فرا قضایی، رئیس کمیته حقوق کودک، گزارشگر ویژه سازمان ملل در زمینه شکنجه، گزارشگر ویژه سازمان ملل در زمینه حق آزادی بیان و گزارشگر ویژه سازمان ملل در زمینه حق برگزاری و مشارکت در تجمعات مسالمت‌آمیز
۵- گزارش سایت خبری سازمان ملل، به نقل از دفتر کمیساریای عالی حقوق بشر سازمان ملل. قابل بازیابی در لینک‌های: https://news.un.org/en/story/2018/10/1024382
https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=23795&LangID=E
۶- گزارش سازمان عفو بین‌الملل. قابل بازیابی در لینک:
https://www.amnesty.org/en/latest/news/2018/10/saudi-arabia-10-things-you-need-to-know-about-a-kingdom-of-cruelty/
۷- Reform without Human Rights
۸- گزارش سازمان عفو بین‌الملل. قابل بازیابی در لینک: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2018/10/saudi-arabia-10-things-you-need-to-know-about-a-kingdom-of-cruelty/
۹- https://reliefweb.int/report/yemen/yemen-humanitarian-update-covering-7-21-november-2018-issue-32
https://www.ohchr.org/EN/NewsEvents/Pages/DisplayNews.aspx?NewsID=23855&LangID=E
۱۰- https://foreignpolicy.com/2018/11/08/saudi-arabia-and-the-united-arab-emirates-are-starving-yemenis-to-death-mbs-khashoggi-famine-yemen-blockade-houthis/