تحولات مربوط به نقض حقوق بشر در عربستان

بر اساس مقالات، گزارش‌ها، بیانیه‌ها و اخبار به دست‌آمده از سازمان‌های حقوق بشری مردم‌نهاد و بین‌المللی و همچنین رسانه‌های گروهی در آبان و آذر ماه 1397، مهم‌ترین موارد نقض حقوق بشر در عربستان به شرح زیر است:

عربستان و نادیده گرفتن حقوق مردم
۱- با توجه به جلسه شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد، در روز دوشنبه ۱۴ آبان ماه ۱۳۹۷ در مورد کارنامه حقوق بشری عربستان سعودی (UPR) و درخواست مصرانه اعضای این نهاد حقوق بشری از ریاض جهت اتخاذ گام‌های عملی در راستای پایان بخشیدن به موارد نقض حقوق بشر در این کشور، دیده‌بان حقوق بشر، در روز پنجشنبه ۲۴ آبان ماه ۱۳۹۷ گزارشی را منتشر کرده است.
نکات مهم این گزارش به شرح زیر است:
- اشاره به تعدادی از پیشنهادات کشورها برای بهبود حقوق بشر در عربستان از جمله: درخواست آزاد نمودن بی‌درنگ فعالان حقوق بشر و حقوق زنان، پایان بخشیدن به اعمال تبعیض‌آمیز علیه زنان و نظام قیمومیت مردسالارانه، پایان بخشیدن به اجرای مجازات اعدام و یا در نظر گرفتن استمهال قانونی برای اجرایی کردن این‌گونه احکام، به ویژه در پرونده‌های کودکان و نوجوانان و یا افرادی که به جرائم غیر خشونت‌آمیز مرتکب شده‌اند.
همچنین در این جلسه برخی دیگر از کشورها خواستار اجرای عدالت در رابطه با پرونده قتل خاشقچی و مجازات عاملان این جنایت و لزوم احترام گذاشتن به حق آزادی بیان و حقوق مدافعان حقوق بشر با توجه به شدت یافتن میزان سرکوب‌ها علیه مخالفان از زمان به روی کار آمدن محمد بن سلمان به مقامات سعودی شده‌اند. شایان ذکر است از گروهی از کارشناسان بین‌المللی جهت مشارکت کردن در زمینه تحقیقات جاری در مورد این پرونده و همکاری نمودن با شورای حقوق بشر سازمان ملل، در راستای ایجاد سازوکاری دو جانبه جهت اجرای تحقیقات بی‌طرفانه و مستقل دعوت به عمل آمده است.
- دیده‌بان حقوق بشر همچنین عنوان داشته که در مورد رعایت کردن و متعهد ماندن به قانون بشردوستانه بین‌المللی در عملیات نظامی در یمن، با توجه به ارتکاب نیروهای ائتلاف به رهبری عربستان به موارد متعدد نقض این قوانین و احتمالاً، جرائم و جنایات جنگی و ناکامی این کشور در انجام تحقیقات بی‌طرفانه و معنادار در این زمینه درخواست‌هایی از سوی نهاد حقوق بشری سازمان ملل متحد از عربستان سعودی شده است.

زندانیان، اعدام
- بنا‌بر گزارش سازمان عفو بین‌الملل، در روز چهارشنبه ۱۶ آبان ماه ۱۳۹۷، پرونده‌های ۱۲ نفر شیعه عربستانی محکوم شده به مرگ در سال گذشته، به بخش ریاست امنیت کشور- نهاد تحت نظارت مستقیم پادشاه عربستان و مکلف به پرداختن تمامی مسائل امنیتی کشور منتقل شده است. شایان ذکر است سوابق پرونده این افراد نشان می‌دهد که آنها در سال ۲۰۱۶ به جرم جاسوسی کردن برای ایران پس از صدور حکم در دادگاهی گروهی و به شدت غیرمنصفانه به مرگ از سوی مقامات سعودی محکوم شده‌اند.
عفو بین‌الملل معتقد است عربستان بالاترین آمار اعدام در جهان را دارا است و مقامات آن از این مجازات به مثابه ابزاری سیاسی جهت سرکوب کردن مخالفان متعلق به اقلیت شیعه این کشور بهره‌برداری می‌کنند. با توجه به آمار بالای اعدام، عفو بین‌الملل در این گزارش از مقامات عربستان درخواست لغو این احکام، تعیین استمهال قانونی و رسمی در رابطه با اجرای آنها، فسخ و متوقف ساختن کامل مجازات اعدام در این کشور را نموده است.
- در روز چهارشنبه ۷ آذر ماه ۱۳۹۷، مصادف با فرا رسیدن زمان اجرای حکم ۱۵ زندانی محکوم به اعدام و درخواست از دولت عربستان برای لغو این احکام، مرکز آمریکا برای دموکراسی و حقوق بشر در بحرین، سازمان حقوق بشر اروپا - عربستان و سازمان جهانی مبارزه با شکنجه بیانیه‌ای مشترک صادر نمودند. بیانیه مشترک مربوط به پرونده‌های ۱۲ تَن از شهروندان عربستانی متهم به جاسوسی برای ایران و ترویج مذهب شیعه طی صدور فرمان سلطنتی، در روز ۱۰ آبان ماه ۱۳۹۷ و همچنین انتقال پرونده ۳ جوان دیگر محکوم به اعدام در ریاض، در روز ۱۶ آبان ماه ۱۳۹۷، از جمله پرونده مصطفی الخیاط متهم به مشارکت در تظاهرات، ایجاد اخلال در امنیت کشور، حمل سلاح و ابراز نگرانی خانواده‌¬های این افراد و جامعه بین‌المللی و سازمان ملل می‌باشد.
- شایان ذکر است نهادهای حقوق بشری در زمینه امنیت و سلامت جسمی و روانی این متهمان، با توجه به امکان اعدام آن‌ها بدون اطلاع یافتن خانواده‌هایشان و درخواست برای پایبندی دولت عربستان به تعهدات خود، بر اساس قانون حقوق بشر بین‌المللی، ازجمله کنوانسیون مبارزه با شکنجه، خواستار توقف اعدام این 15 متهم و فسخ احکام اعدام آن‌ها شدند. همچنین این نهادها از دولت عربستان درخواست برگزاری جلسات محاکمه مجدد مطابق با موازین و قوانین بین‌المللی با هدف حصول اطمینان از محترم شمرده شدن حقوق این زندانیان برای برخورداری از محاکمه‌های عادلانه را نمودند.

روزنامه‌نگاران
- بنا بر گزارش سایت میدل ایست مانیتور و روزنامه دیلی‌میل، در روزهای دوشنبه و چهارشنبه ۱۴ و ۱۶ آبان ماه ۱۳۹۷، به نقل از سایت الخلیج الجدید، ترکی بن عبداعزیز الجاسر، روزنامه‌نگار و نویسنده سعودی و مدیر حساب توییتری «کشکول» فعال در زمینه موارد نقض حقوق بشر در عربستان تحت اِعمال شکنجه توسط ماموران امنیتی این کشور به قتل رسیده است. شایان ذکر است الجاسر در ماه مارس سال جاری میلادی، از طریق ابزار جاسوسی کار گذاشته شده توسط ماموران جاسوسی سایبری عربستان، به ریاست سعود القحطانی، مشاور برکنار شده دربار پادشاهی عربستان در دفتر توییتری در دبی شناسایی و دستگیر شده است. 

زنان و نقض حقوق
- بنا بر گزارش خبرگزاری رویترز، به نقل از سازمان عفو بین‌الملل و دیده‌بان حقوق بشر، در روز سه شنبه ۲۹ آبان ماه ۱۳۹۷، فعالان حقوق بشر زندان‌های عربستان به ویژه زندان ذهبان، مورد شکنجه قرار می‌گیرند.
بر این اساس نهادهای حقوق بشری، عربستان را به شکنجه و آزار جنسی چندین فعال حقوق بشر از جمله برخی زنان مدافع حقوق بشر، همچون لجین هذلول، ایمان النفجان، عزیزه یوسف، سمر بداوی و نسیمه سعدی، از زمان دستگیری و زندانی شدنشان از ماه مه سال جاری میلادی متهم کرده‌اند و این اتهامات از سوی مقامات سعودی انکار شده است. شایان ذکر است بازداشت و زندانی شدن ده‌ها فعال حقوق زنان، عمدتا به دلیل حمایت آن‌ها از حق رانندگی زنان و درخواست‌شان برای پایان بخشیدن به نظام قیمومیت مردسالارانه است.
همچنین گروهی از کارشناسان سازمان ملل، ماه گذشته میلادی از حکومت سعودی درخواست آزادی سریع ۶ تَن از زنان مدافع حقوق بشر که از زمان بازداشت حق ملاقات و یا هرگونه ارتباط با جهان خارج نداشته‌اند را کرده‌اند.
- شایان ذکر است در بیانیه‌های دیده‌بان حقوق بشر و سازمان عفو بین‌الملل در لندن، عنوان شده که در خصوص اعمال شکنجه از طرف بازجویان سعودی، علیه ۳ فعال زن و قرار دادن آنها در معرض آزار و اذیت جنسی و همچنین قرار گرفتن مکرر برخی زندانیان در معرض شکنجه‌هایی چون، شوک‌های الکتریکی، شلاق و ضرب و شتم و مواجه شدن با عواقبی چون، عدم توانایی در راه رفتن و یا ایستادن شواهدی به دست آمده است.
- همچنین نهادهای حقوق بشری از جامعه جهانی می‌خواهند تا پادشاهی عربستان را برای آزاد کردن بی‌درنگ و بدون قید و شرط تمامی بازداشت‌شدگانِ محبوس در زندان‌های این کشور تنها به دلیل اِعمال صلح‌آمیز حقوق انسانی تحت فشار قرار دهند.

ساناز معززی

کارشناس ارشد حقوق بین‌الملل

۱- گزارش سازمان عفو بین‌الملل. قابل بازیابی در لینک: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2018/11/saudi-arabia-families-of-twelve-men-fear-imminent-execution/
2- گزارش سازمان عفو بین‌الملل. قابل بازیابی در لینک: https://www.amnesty.org/en/latest/news/2018/11/saudi-arabia-families-of-twelve-men-fear-imminent-execution/
3- بیانیه مشترک مرکز آمریکا برای دموکراسی و حقوق بشر در بحرین، سازمان حقوق بشر اروپا – عربستان و سازمان جهانی مبارزه با شکنجه. قابل بازیابی در لینک:
https://www.adhrb.org/2018/11/joint-statement-ngos-express-their-concern-for-the-lives-of-death-row-prisoners-at-risk-of-imminent-execution-by-saudi-government/
4- گزارش‌‌های سایت‌ میدل ایست مانیتور و روزنامه دیلی میل. قابل بازیابی در لینک‌های:
https://www.middleeastmonitor.com/20181105-saudi-journalist-tortured-to-death-in-prison/
https://www.dailymail.co.uk/news/article-6362321/Another-journalist-Saudi-Arabia-killed-torture-custody.html
5- گزارش خبرگزاری رویترز. قابل بازیابی در لینک:
https://www.reuters.com/article/us-saudi-rights/rights-groups-activists-held-in-saudi-arabia-tortured-riyadh-denies-charge-idUSKCN1NP2BE?utm_campaign= Brookings%20Doha%20Center&utm_ source= hs_email&utm_
medium=email&utm content=67693159