مصاحبه‌‌های اختصاصی: وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی و رابطه آن با ایالات متحده آمریکا

مصاحبه اختصاصی سازمان دفاع از قربانیان خشونت با دکتر بن ریچ، استاد علوم سیاسی دانشگاه کورتین استرالیا با موضوع وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی و رابطه آن با ایالات متحده آمریکا.

عربستان سعودی یکی از بزرگترین کشورهای صادرکننده نفت خام و جزو 20 اقتصاد بزرگ جهان به شمار می‌رود. این کشور یکی از بزرگترین شرکای تجاری آمریکا و بریتانیا در آسیای غربی محسوب می‌شود. علی‌رغم پیشرفت‌های چشمگیری که این کشور در راستای ثبات اقتصادی انجام داده اما همچنان در طی چند سال گذشته مشکلات و ضعف‌هایی در حوزه حقوق بشر داشته است. گزارش‌های مربوط به سرکوب فعالان حقوق مدنی، روزنامه‌نگاران، روحانیون، اقلیت‌های مذهبی و زنان از جمله موارد نقض حقوق بشر در این کشور بوده که قتل بی‌رحمانه جمال خاشقچی، روزنامه‌نگار واشنگتن‌پست در کنسولگری این کشور در استانبول از جمله موارد اخیر نقض حقوق بشر توسط این کشور محسوب می‌شود. دیده‌بان حقوق بشر نیز در خصوص وضعیت حقوق بشر در عربستان در سال 2018 از افزایش دستگیری‌های خودسرانه، محاکمه و محکومیت مخالفان و فعالان صلح‌طلب خبر داده است. این کشور از سال 2015 نیز درگیر جنگ یمن بوده و مسئول مرگ صدها غیرنظامی و همچنین گسترش فقر در این کشور محسوب می‌شود. در یک حرکت نادر، 36 کشور از جمله 28 عضو اتحادیه اروپا، در روز پنج شنبه، 7 مارس، رفتار عربستان با فعالان مدنی بازداشت شده را مورد انتقاد قرار دادند.
در این راستا سازمان دفاع از قربانیان خشونت مصاحبه‌ای را با آقای دکتر بن ریچ ترتیب داده است که خلاصه‌ای از مهمترین بخش‌های این مصاحبه به قرار ذیل می‌باشد. وزارت امورخارجه آمریکا در گزارش سال 2017 خود در خصوص وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی به چندین مورد از موارد نقض حقوق بشر توسط این کشور اشاره نموده است، اما علی‌رغم این موضوع همچنان آمریکا روابط صمیمانه‌ای را با عربستان سعودی به عنوان مهمترین شریک تجاری خود دارد؛ در این خصوص دکتر ریچ به بررسی دلایل آن پراخت. ایشان معتقد است که بن سلمان درصدد مدرنیزه کردن اقتصاد این کشور بوده و به بازنگری قراردادهای اجتماعی پرداخته است. اما همچنان این کشور نسبت به صداهای ناهمگن و منتقدان تحمل کمی از خود بروز می‌دهد. کسانی که با آرمان‌ها و دیدگاه‌های پاشاهی هم‌خوانی ندارند به صورت وحشیانه مورد سرکوب قرار می‌گیرند.
دکتر ویچ در خصوص مسئله نقض حقوق بشر در عربستان و وضعیت دولت آمریکا در مواجه با آن معتقد است که این مسئله در دولت‌های مختلف در آمریکا متفاوت بوده است. به عنوان مثال هم دولت بوش و هم اوبا نسبت به وضعیت حقوق بشر در عربستان انتقاد داشتند؛ هرچند این مسئله منجر به عدم امضاء توافقنامه‌های عظیم دفاعی با ریاض نمی‌شد؛ اما با توجه به روابط دولت کنونی آمریکا با عربستان به نظر نمی‌رسد که این کشور از نقض حقوق بشر در عربستان انتقاد نماید. به ویژه اینکه عربستان از سوی آمریکا به عنوان اهرمی برای کنترل کردن ایران در منطقه به شمار می‌آید. هرچند از سوی دیگر نارضایتی از وضعیت حقوق بشر در عربستان در بین اعضای مجلس نمایندگان و سنای آمریکا در حال گسترش می ‌باشد. قتل جمال خاشقچی نقش زیادی در نگرش منفی این اعضا نسبت به وضعیت حقوق بشر در عربستان سعودی بوجود آورد.
وی در خصوص گزارش دیده‌بان حقوق بشر مبنی بر تبعیض نظام‌مند عربستان سعودی علیه شیعیان و دیگر اقلیت‌های اسلامی اظهار می‌دارد که به صورت تاریخی قرارداد اجتماعی اولیه بین رهبران عربستان و مردم آن، مبتنی بر سرکوب و حذف ایدئولوژی‌های مذهبی غیر از وهابیت بوده است. از سوی دیگر، از سال 2011 به این سو نیز شاهد بوده‌ایم که سرکوب و فشار علیه شیعیان دوبرابر شده است چرا که از این مسئله به عنوان راه حلی برای ترویج انسجام ملی در میان اکثریت مردم اهل تسنن این کشور و نیز تقویت سلطنت به شمار می‌رفته است. این موضوع به ویژه در زمینه رقابت ژئوپلتیک گسترده‌تر با ایران برای هژمونی در خلیج فارس دیده می‌شود. از سال 1979، شیعیان در عربستان همواره به عنوان جامعه‌ای مشکوک که دارای ارتباط فرقه‌ای با ایران می‌باشند نگریسته شده‌اند. این دیدگاه با تجربه دهه 1980 تشدید شد؛ یعنی زمانی که ناآرامی‌ها در استان‌های شرقی شیعه نشین از سوی دولت ایران مورد حمایت قرار گرفت. در حال حاضر وضعیت شیعیان عربستان به نسبت حتی سی سال گذشته بدتر شده است.
به اعتقاد دکتر ریچ، ولیعهد عربستان در حال تلاش برای مدرنیزه کردن اقتصاد بدون پذیرفتن آزادسازی سیاسی است. محمد بن سلمان می‌خواهد خود را چهره ای پدرگونه همانند جمال عبدالناصر و لی کوآن یو معرفی کند. در حقیقت ایشان برای مدرنیزه کردن اقتصاد با یک پارادوکس گسترده مواجه است چرا که بدون آزادی سیاسی نمی‌توان پیشرفت اقتصادی را شاهد بود. به اعتقاد دکتر ریچ قوانین قیمومیتی که زنان را تحت مراقبت مردان به شمار می‌آورد باید لغو شود. در خصوص جنگ یمن نیز ایشان معتقدند که سازمان ملل متحد تحقیقاتی را در خصوص این جنگ آغاز کرده است اما به دلیل نفوذ این کشور و هم‌پیمانان آن بعید به نظر می‌رسد نتیجه جدی‌ای در این خصوص حاصل آید.