آزادی مطبوعات در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس

مطبوعات تجلی و انعکاس افکار و اندیشه‌های گروه‌های یک جامعه است که به شکل خطاب عمومی عمل می‌کند و رسانه‌ها می‌توانند آرمان‌های ملت را به دولت منتقل کنند. بدون ایجاد آزادی مطبوعات در رسانه‌ها که آثار فردی، اجتماعی و سیاسی متعددی در پی دارد، دستیابی به آرمان‌هایی که مطلوب هر جامعه است، حداقل در این بعد، دچار آسیب جدی می‌شود. در همه اسناد بنیادین حقوق بشر، آزادی مطبوعات مورد توجه قرار گرفته است. اعلامیه جهانی حقوق بشر، میثاق حقوق مدنی و سیاسی، میثاق حقوق اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی و بسیاری از متون حقوقی دیگر بر آزادی بیان در مطبوعات تاکید دارند و این آزادی باید در همه نظام‌های حقوقی و سیاسی مورد توجه قرار گیرد.

به مناسبت گرامی‌داشتِ بیست و ششمین سال‌روز جهانی آزادی مطبوعات، مرکز آمریکا برای دموکراسی و حقوق بشر در بحرین به همراه سازمان یونسکو گزارشی منتشر نموده است.
در این گزارش وضعیت آزادی مطبوعات در بحرین، عربستان سعودی و دیگر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس نگران کننده می‌باشد. در این ارزیابی، این کشورها به دلیل بازداشت، دستگیری خودسرانه روزنامه-نگاران و منحل کردن مطبوعات مستقل جزء کشورهای بدنام در این عرصه نام برده شده‌اند. گفتنی است بر اساس آمار سالانه گزارشگران بدون مرز، کشورهای عربستان سعودی و بحرین به لحاظ شاخص آزادی مطبوعات جهان، بحرین با کسب رتبه ۱۶۷ و عربستان سعودی با رتبه ۱۷۲ در سال جاری میلادی، از میان ۱۸۰ کشور رتبه‌های پایینی را کسب نموده‌اند. این مساله در کشورهای عضو شورای همکاری خلیج (فارس)، در مقایسه با سال گذشته میلادی رو به وخامت بوده و وضعیت مطبوعات با نزول رتبه این کشورها به عبارتی در “در عصر تاریکی قرار داشتن آن‌ها” عنوان شده است.

بحرین
در این بررسی از سوی این سازمان، حکومت بحرین با اقدام به مواردی همچون سرکوب آزادی مطبوعات از آغاز برپایی اعتراضات دموکراسی‌خواهانه سال ۲۰۱۱ میلادی در این کشور، همچنین تلاش جهت سرکوب شدید جامعه مدنی، ایجاد فضای خودکامگی با استفاده گسترده از قوانین ضد تروریسم و جرائم سایبری در راستای کیفری جلوه دادن اعتراضات و انتقادات گروه‌های سیاسی و فعالان مدنی، منحل کردن روزنامه الوَسَط در ماه ژوئن سال 2017 میلادی به عنوان تنها روزنامه مستقل بحرین، ممانعت به عمل آوردن از ورود روزنامه‌نگاران خارجی به کشور، مورد آزار، اذیت و شکنجه قرار دادن و زندانی کردن مکرر روزنامه‌نگاران و تلاش جهت خاموش نمودن صدای تمامی مخالفان و منتقدان در زمره کشورهایی قرار گرفته است که آزادی مطبوعات در آن در سطح پایین قرارگرفته و نگران کننده است.

عربستان سعودی
در عربستان سعودی پس از به قدرت رسیدن محمد بن سلمان، شرایط روزنامه‌نگاران و رسانه‌های غیردولتی وخامت بیشتری پیدا کرد و حکومت اقدام به خاموش کردن صدای آنها نمود. همچنین اقدام حکومت در قتل وحشیانه جمال خاشقچی که انتقادات و محکومیت‌های شدید بین‌المللی، ضمن تأکید بر اهمیت نداشتن حقوق روزنامه‌نگاران و آزادی مطبوعات برای مقامات سعودی را در پی داشت، باعث بدتر شدن شرایط عربستان سعودی در مقوله آزادی مطبوعات گردید. بر اساس آمار اعلام شده از سوی سازمان گزارشگران بدون مرز، در سال جاری میلادی، 37 روزنامه‌نگار زندانی در این پادشاهی وجود دارد.

کشورهایِ دیگر عضو شورای همکاری خلیج فارس
کشورهای کویت، قطر، عمان و امارات متحده عربی از دیگر کشورهای منطقه هستند که با اقدامات هماهنگ در راستای تحدید آزادی مطبوعات با توجه به فقدان هرگونه آزادی و مدارا در این کشورها برای گزارشگران مستقل، آزادی بیان و فعالیت‌های روزنامه‌نگاران مستقل و بهره‌برداری حکومت از قانون جرائم سایبری در راستای محاکمه و مجازات کردن روزنامه‌نگاران، به دلیل ابراز عقاید خود در شبکه‌های اجتماعی و یا سایت‌های اینترنتی رتبه‌های پایین در این آمار سالانه را از سوی سازمان گزارشگران بدون مرز کسب کرده‌اند.
از این‌رو کویت در رده ۱۰۸، قطر رتبه ۱۲۸، عمان رتبه ۱۳۲ و امارات متحده عربی رتبه ۱۳۳ از میان ۱۸۰ کشور را در جدول شاخص آزادی مطبوعات جهان کسب کرده‌اند. لازم به ذکر است در این بررسی به ضرورت اقدام جامعه بین‌المللی به افزایش فشارها بر کشورهای عضو شورای همکاری خلیج فارس، در راستای آزاد کردن تمام روزنامه‌نگاران زندانی شده به شکل خودسرانه و مورد تحقیق و تفحص قرار دادن تمامی موارد سوء‌استفاده و آزار و اذیت، همچنین فراهم آوردن فضایی آزاد برای رشد مطبوعات، استقبال از روزنامه‌نگاران خارجی و شهروند - روزنامه‌نگاران اشاره شده است.

ساناز معززی

کارشناس ارشد حقوق