مصاحبه‌های اختصاصی: تغییرات آب و هوایی و تأثیر آن بر حقوق بشر

مصاحبه اختصاصی سازمان دفاع از قربانیان خشونت با دکتر سومودو آتاپاتو، مدرس ارشد مدرسه حقوق دانشگاه ویسکانسین-مدیسون و وکیل دعاوی دیوان عالی سریلانکا با موضوع تغییرات آب و هوایی و تأثیر آن بر حقوق بشر.

رشد سریع تغییرات آب و هوایی و گرم شدن کره زمین به ویژه توسط عوامل انسانی مسئله‌ای است که دانشمندان بر روی آن اتفاق نظر دارند. این تغییرات سریع به ویژه انتشار گازهای گلخانه‌ای می‌تواند تأثیرات منفی زیادی را بر زندگی انسان‌ها گذاشته و حتی بهره‌مندی انسان‌ها از حقوقی که توسط سازوکارهای بین‌المللی پذیرفته شده است را به مخاطره بیاندازد. از این رو بسیاری از دانشمندان رشد نگران‌کننده انتشار گازهای گلخانه‌ای، جنگل‌زدایی، تغییر کاربری اراضی و تولید زباله‌های جامد و فاضلاب را که تنها برخی از دلایل گرم شدن کره زمین هستند را آشکارترین تهدید برای حقوق بشر در عصر حاضر برشمرده‌اند و نسبت به این موضوع هشدار داده‌اند. مطالعات نشان داده‌اند که انسان‌ها در گرمایش زمین با سرعت 20 تا 50 برابر سریعتر از بعضی از پرشتاب‌ترین رویدادهای تغییر اقلیم طبیعی زمین نقش دارند. هزینه‌های پنهان تغییرات آب و هوایی بیش از صدها میلیارد دلار در سال است. گرم شدن کره زمین، در درازمدت تأثیرات مخرب‌تری بر زندگی ما خواهد داشت. یک تحقیق پیش‌بینی کرده است که تا سال 2100، در نتیجه تغییرات آب و هوایی درآمد جهانی کاهش 23 درصدی را تجربه خواهد نمود.
با توجه به اهمیت این مسئله سازمان دفاع از قربانیان خشونت اقدام به مصاحبه با خانم دکتر سومودو آتاپاتو نمود که در ذیل مهمترین بخش‌های این مصاحبه آورده شده است. لازم به ذکر است که دکتر آتاپاتو پژوهشگری برجسته در حوزه حقوق محیط زیست و تغییرات آب و هوایی و نیز مدیر مراکز تحقیقاتی و استاد دانشکده حقوق دانشگاه ویسکانسین-مدیسون و همچنین وکیل دعاوی دیوان عالی سریلانکا می‌باشد. یکی از آثار ایشان در خصوص تغییرات آب و هوایی و ارتباط آن با حقوق بشر کتاب "رویکردهای حقوق بشری در مورد تغییر آب و هوایی: چالش‌ها و فرصت‌ها" می‌باشد که در سال 2015 منتشر شد.
خانم دکتر آتاپاتو در خصوص اهمیت ارتباط بین تغییرات آب و هوایی و حقوق بشر اظهار داشتند که ارتباط تغییرات آب و هوایی و حقوق بشر بسیار نزدیک است و حتی قبل از اظهارات خانم میشل باچله، کمیسر عالی حقوق بشر که تغییرات آب و هوایی را بزرگترین تهدید علیه حقوق بشر معرفی کرده است، خانم مری رابینسون، کمیسر سابق حقوق بشر نیز تغییرات آب و هوایی را بزرگترین مسئله حقوق بشر نامیده بود که نشان از اهمیت این موضوع دارد. ایشان معتقدند که با توجه به آثار گسترده و فراگیر تغییرات آب و هوایی، از کمبود و قحطی آب و غذا گرفته تا آواره شدن میلیون‌ها نفر انسان، و زیر آب رفتن کشورهای جزیره‌ای کوچک، درک کردن این موضوع دشوار نیست که چرا تغییرات آب و هوایی بزرگترین تهدید برای حقوق بشر محسوب می‌شود. همچنین وی بر این باور است که به طور کل بهره‌مندی از همه حقوق محافظت‌شده انسانی، به واسطه تغییرات جهانی آب و هوا به خطر می‌افتد اما برخی از گروه‌ها و کشورها به طور غیرمتناسب تحت تأثیر آن قرار می‌گیرند. به طور مثال افراد آسیب‌پذیر همچون زنان، کودکان، جوامع بومی، مهاجران آب و هوایی، کشورهای کمتر توسعه یافته و کشورهای جزیره‌ای ممکن است تأثیرات بیشتری را در نتیجه این شرایط متحمل شوند. از سوی دیگر کمبود آب، کمبود غذا و از بین رفتن جنگل‌ها منجر به درگیری و جنگ در سراسر دنیا می‌شود و این خود می‌تواند منجر به جابه‌جایی گسترده انسان‌ها و بروز درگیری در مناطقی که این افراد به آنجا مهاجرت می‌کنند، شود. به اعتقاد خانم دکتر آتاپاتو افراد فقیر در کشورهای درحال توسعه و کشورهای توسعه یافته، منابع و توانایی این را ندارند که خود را در برابر آثار منفی تغییرات جهانی آب و هوا محافظت کنند. با این حال افراد ثروتمند، چه در کشورهای فقیر و چه در کشورهای توسعه یافته، می‌توانند خود را با این تغییرات وفق دهند.
بنا به اعلام هیأت بین‌دولتی تغییرات آب و هوا، تغییرات آب و هوا مرگ و میر ناشی از گرمای فزاینده را افزایش می‌دهد، بر فراوانی بیماری‌های واگیردار پس از سیلاب‌ها و طوفان‌ها می‌افزاید و آثار منفی جابه‌جایی انسان‌ها به واسطه افزایش سطح دریاها و رویدادهای آب و هوایی شدید را چند برابر می‌کند. حامیان محیط زیست، به ویژه در کشورهای آمریکای لاتین، با آزار و تهدیدهای فراوان روبه‌رو هستند، و حتی کشته می‌شوند، در سال 2018، تنها در فیلیپین، 30 فعال محیط زیست به قتل رسیدند. به اعتقاد دکتر آتاپاتو بهترین روش برای کاهش وابستگی به سوخت‌های فسیلی، پرداخت یارانه به منابع تجدیدپذیر انرژی، ایجاد شغل در این بخش‌ها و پرورش نیروی کار با مهارت‌های لازم برای فعالیت در این زمینه است.
در خصوص تأثیر مثبت معاهدات بین‌المللی آب و هوا بر کنترل تغییرات آب و هوایی و نیز اقدام یکجانبه‌گرایانه برخی از کشورها مانند خروج آمریکا از توافق‌نامه آب و هوایی پاریس در به بن‌بست کشاندن تلاش‌های بین‌المللی، دکتر آتاپاتو اظهار می‌دارد که عدم شرکت قدرت‌های بزرگ در پیمان‌های آب و هوایی، اثرگذاری کلی این سازوکارها را تحت تأثیر خود قرار داده، اما در نهایت همه چیز را به بن بست نمی‌کشاند. وی بر این باور است که برای موضوعات جهانی مانند تغییرات آب و هوایی، مشارکت بازیگران اصلی برای موفقیت آنها بسیار مهم است اما فقط به این دلیل که یک یا دو کشور از آن کنار می‌کشند این دلیلی نخواهد بود که کل رژیم و سازوکار اتخا شده از هم بپاشد. حتی در مواردی ممکن است کشورهای دیگر برای حمایت از این رژیم‌ها مصمم‌تر شده و مشارکت سازنده بیشتری داشته باشند.

برای مطالعه متن کامل مصاحبه به زبان انگلیسی به اینجا مراجعه نمایید.