مصاحبه‌‌های اختصاصی: تغییرات آب و هوایی و تأثیر آن بر حقوق بشر

 مصاحبه اختصاصی سازمان دفاع از قربانیان خشونت با اوله پدرسن‌ ،‌ استاد حقوق محیط زیست و انرژی در دانشگاه نیوکاسل بریتانیا با موضوع تغییرات آب و هوایی و تأثیر آن بر حقوق بشر. 

در حال حاضر با توجه به شیوع کرونا در جهان و درگیری کشورها برای یافتن واکسن این ویروس توجه جهانی به برخی از مسائل و معضلات مهم از جمله گرم شدن کره زمین کمرنگ شده است. باید توجه داشت که گرمایش زمین در طول چند دهه اخیر بسیار گسترده بوده به نوعی که این تغییرات ممکن است در آینده منجر به خسارات فراوان مثل زیرآب رفتن شهرهایی بزرگی همانند جاکارتا شود. از سال 1970 به این سو به طور متوسط جمعیت حیوانات وحشی 60 درصد کاهش یافته است و بیماری های جدیدی که از افزایش دما ناشی می‌شوند، جان افراد بیشتری را به مخاطره انداخته است. بحران تغییرات آب و هوایی عمدتاً از نظر نحوه زندگی ناپایدار بر روی زمین و فرسایش منابع در اختیار ما ناشی می‌شود. با این حال، خطر واقعی در حوزه‌هایی است که این تغییرات آب و هوایی بر روی حقوق بشر از خود بجای می‌گذارد؛ تغییراتی که همراه با رنج‌های بی‌شماری برای انسان‌ها به ویژه گروه های آسیب‌پذیر همراه بوده است. از جمله پیامدهای تغییرات آب و هوا بر حقوق بشر کاهش بهره‌وری محصولات است که منجر به عدم امنیت غذایی گسترده و سوءتغذیه کودکان شده و همچنین به دلیل کاهش منابع آبی خطر تشدید تنش‌ها بر منابع آبی وجود دارد و در نتیجه درگیری‌های بر روی منابع آبی در نقاط گرم کره زمین مانند هند، عراق، مالی، نیجریه، پاکستان و جاهای دیگر رخ می‌دهد. همچنین اوج مهاجرت ناشی از مشکلات زیست محیطی و آب و هوایی، خسارات ناشی از تغییرات آب و هوایی (مثل سیل و آتش‌سوزی)، آوارگی مردم و از بین بردن جوامع و افزایش احتمال جنگ و حتی اشکال مدرن برده‌داری را می‌توان از دیگر تبعات تأثیرات تغییرات آب و هوا بر حقوق بشر برشمرد.

با توجه به توضیحات فوق و اهمیت تغییرات آب و هوایی، سازمان دفاع از قربانیان خشونت اقدام به مصاحبه اختصاصی با پروفسور اوله پدرسن نمود. ایشان استاد حقوق محیط زیست و انرژی در دانشگاه نیوکاسل بریتانیا و پژوهشگری باسابقه در زمینه‌ حقوق محیط زیست است. دکتر اوله در خصوص تغییرات آب و هوایی و تأثیر آن بر برخورداری انسان‌ها از حقوق بشر تحقیقات گسترده‌ای نیز انجام داده است. در ذیل بخش‌هایی از این گفتگو را پیش‌رو داریم.

در ابتدا با توجه به اینکه تقریباً 99 درصد از تغییرات آب و هوایی توسط انسان‌ها ایجاد می‌شود از آقای دکتر پدرسن در خصوص اینکه آیا دولت‌های جهان عزم کافی برای کاهش این تغییرات اقلیمی و پایدارتر ساختن زندگی در کره زمین دارند سوال شد. در این خصوص وی اظهار داشت: «خوشبختانه نشانه‌های دلگرم کننده‌ای وجود دارد که نشان می‌دهد برخی از دولت‌ها امروز اهمیت نیاز به اقدام برای مقابله با تغییرات آب و هوایی را درک کرده‌اند. برای مثال در اتحادیه اروپا،‌ در سال 2019،‌ توافق سبز این اتحادیه به تصویب رسید. پیمان آب و هوایی پاریس پس از یک دهه معرفی شد و امروز انتخاب رییس جمهور جو بایدن، احتمالاً فضا را برای بازگشت ایالات متحده به توافق پاریس و استقبال از دیپلماسی به طور کلی فراهم می‌کند. به همین ترتیب، تصمیمات، اقدامات و تحولات مثبتی سطح محلی و داخلی در خصوص تعهدات شرکت‌ها و سازمان‌ها اتخاذ شده است». به طور کلی نگاه ایشان در خصوص اقدامات انجام شده و آینده این اقدامات با چاشنی‌ای از احتیاط خوش‌بینانه می‌باشد.

با توجه به اینکه طبق مطالعات انجام شده برای حل معضلات تغییرات آب و هوایی، سالانه 140 میلیارد دلار نیاز است و اینکه آیا کشورهای فقیر و پیشرفته چگونه نقش خود را ایفا خواهند کرد یا خیر وی پاسخ می‌دهد به خوبی مشهود است که اقدام برای جلوگیری از تأثیرات جدی ناشی از تغییرات آب و هوایی از نظر اقتصادی بسیار منطقی است. اما مسائل دیگری از جمله شیوع کرونا، چالش‌های تغییرات آب و هوایی را تحت تأثیر خود قرار داده است. رژیم بین‌المللی معرفی‌شده در پیمان آب و هوایی پاریس به گونه‌ای است که تعادل مسئولیتها را تا حدودی به هم می‌زند و از سوی دیگر مسئولیت برای کاهش انتشار گازهای گلخانه‌ای، آنگونه که پروتکل کیوتو مقرر می‌کرد، فقط بر روی دوش کشورهای توسعه‌یافته نیست. در واقعیت،‌ اگر ما بخواهیم کاهش معنی‌دار در انتشار گازهای گلخانه‌ای حاصل کنیم، نقش‌آفرینی کشورهای در حال توسعه نیز نیاز است. به عقیده ایشان هیچ تردیدی نیست که آن افرادی که سنگین‌ترین بار آثار مخرب تغییرات آب و هوایی را متحمل می‌شوند، آسیب‌پذیرترین گروه‌ها در جامعه هستند. این مسئله، نیاز به اقدام فوری را روشن می‌کند. وی برای کاهش گازهای گلخانه‌ای پیشنهاد اقدامات ترکیبی را می‌دهد که شامل تغییرات گسترده در زیرساختهای انرژی، تغییر در کاربری اراضی و روش‌های کشاورزی، اصلاح الگوی اسکان بشری، تغییر در مصرف غذا و همچنین روش‌های حمل و نقل است.

ایشان همچنین اذعان دارند که تغییرات آب و هوایی حقوق افراد آسیب‌پذیر را بیش از دیگر اقشار جامعه تحت تأثیر قرار می‌دهد. لذا معتقد است که در این راستا می‌بایستی اقدامات بینالمللی و منطقه‌ای انجام شود تا اطمینان حاصل شود که خسارات وارد به آسیبپذیرترین گروه‌ها جبران می‌شود و همچنین در زمان سیاست گذاری و قانون گذاری در حوزه آب و هوایی این گروه‌ها نبایستی فراموش شوند. در حوزه مسئله تغییرات آب و هوایی و مهاجرت نیز ایشان اظهار می‌دارند که ساختار حقوقی بین‌الملل که از مهاجران حمایت می‌کند،‌ درباره مهاجران آب و هوایی به خوبی عمل نمی‌کند، به این صورت که نظام حقوقی افرادی که به واسطه‌ تغییرات آب و هوایی مهاجرت می‌کنند را واجد شرایط دریافت حمایت و اقامت نمی‌داند. دولت‌ها برای تغییر این وضعیت بی‌میل بوده‌اند و گسترش پوپولیسم در کشورهای غربی،‌ در این زمینه بی‌تأثیر نبوده است.

وی اظهار می‌دارد که خوشحالیم که دانلد ترامپ مجدداً به عنوان رئیس جمهور آمریکا انتخاب نشده است و با رفتن او، ایالات متحده بار دیگر به عنوان یک بازیگر جدی به عرصه‌ی بین‌المللی برمی‌گردد. وی معتقد است که بایدن رئیس جمهور منتخب با توجه به اظهارات خودش در جهت پیوستن دوباره به توافق‌نامه پاریس تلاش خواهد کرد. از سوی دیگر وی بر این باور است که عدم تعهد ایالات متحده لزوماً به عنوان یک عامل بازدارنده برای سایر کشورها عمل نکرده است.

برای مطالعه متن کامل مصاحبه به زبان انگلیسی به اینجا مراجعه نمایید.