مصاحبه‌های اختصاصی: تغییرات اقلیمی، حقوق بشر و یکجانبه‌گرایی

مصاحبه اختصاصی سازمان دفاع از قربانیان خشونت با پروفسور مارکوس اورلانا، استاد حقوق دانشگاه جورج واشینگتن و گزارشگر ویژه‌ سازمان ملل در امور مواد سمی و حقوق بشر با موضوع تغییرات اقلیمی، حقوق بشر و یکجانبه‌گرایی.

در سال 2020، وقوع سلسه حوادث شدید و بی سابقه آب و هوایی در سراسر جهان، ضرورت اقدام برای مقابله با بحران آب و هوایی را بیش از پیش برجسته ساخت. از جمله مهمترین این حوادث می‌توان به موارد ذیل اشاره نمود: بارندگی‌های بی‌سابقه در اندونزی که باعث شد حدود 62000 نفر خانه و کاشانه خود را ترک کنند؛ آتش سوزی‌های مهیب در استرالیا که موجب کشته شدن نزدیک به 3 میلیارد حیوان و تخریب 3000 خانه شد؛ خشکسالی در استان یوننان چین که بدترین خشکسالی در 10 سال گذشته گزارش شده است و همچنین سیل ویرانگر در کنیا و اوگاندا که باعث آوارگی حداقل 400،000 نفر از ساکنان این مناطق شد. اینها تنها مواردی بود که حاکی از افزایش طاقت‌فرسای گرمای کره زمین است.
تنها در بخش آتش‌سوزی‌ها در سال 2020 کارشناسان برآورد می‌کنند که 17 میلیارد دلار خسارت وارد شده است و در مجموع در خصوص بلایای طبیعی در سال گذشته خساراتی بالغ بر 210 میلیارد دلار به کشورهای مختلف جهان وارد شده است. این درحالیست که براساس آمار، دهه گذشته گرم‌ترین سال کره زمین ثبت شده است، به گونه‌ای که تنها در سال 2020 1.2 درجه سانتیگراد زمین به نسبت متوسط قرن گذشته گرم‌تر شده است. آمارها نشان می‌دهد که گرما در ماه‌های ژانویه، می، سپتامبر و نوامبر 2020 از 141 سال گذشته بیشتر بوده و این شدت گرما سابقه نداشته است.
اگرچه در حال حاضر جامعه جهانی درگیر مبارزه با بیماری همه‌گیر کرونا می‌باشد اما این مسئله نبایستی باعث شود که معضل گرمایش زمین، موضوعی که بقاء بشریت را به مخاطره خواهد افکند، به فراموشی سپرده شود. تغییرات آب و هوایی، همانطور که نهادهای مختلف از جمله سازمان ملل متحد و بسیاری از محققان نیز تصدیق کرده‌اند، تهدیدی اساسی برای طیف وسیعی از حقوق بشر است. یک نظرسنجی در سال 2018 توسط مرکز تحقیقات پیو از 26 کشور صورت گرفت که نشان داد اکثریت 67 درصد مردم در این کشورها تغییرات اقلیمی را به عنوان اصلی‌ترین تهدید برای امنیت جوامع خود برشمردند. دبیرکل سازمان ملل متحد آنتونیو گوترش، نیز تغییرات آب و هوایی را "مهم‌ترین تهدید سیستماتیک جهانی در رابطه با اقتصاد جهانی" عنوان کرده است.

با توجه به اهمیت این موضوع و به ویژه تأثیر تغییرات اقلیمی بر وضعیت حقوق بشر، سازمان دفاع از قربانیان خشونت اقدام به مصاحبه با پروفسور مارکوس اورلانا، استاد حقوق دانشگاه جورج واشینگتن و گزارشگر ویژه‌ سازمان ملل در امور مواد سمی و حقوق بشر نمود. مصاحبه‌شونده یک کارشناس زبده در زمینه‌ تغییرات آب و هوا و تأثیر آن بر محیط زیست است و فعالیت‌های گسترده‌ای در این حوزه به صورت رسمی و نیز آکادمیک داشته است. در ذیل بخش‌هایی از این گفتگو آورده شده است.

در ابتدا با توجه به حوزه تخصص ایشان، و با اشاره به طرح "آپارتاید اقلیمی" و شکاف بین فقرا و ثروتمندان به ویژه با درنظر داشتن تغییرات اقلیمی، از ایشان در خصوص چرایی این موضوع و چالش بوجود آمده سئوال شد. در این خصوص ایشان توضیح دادند که چالش آپارتاید اقلیمی که گزارشگر ویژه سابق سازمان ملل در مورد «فقر مفرط» نسبت به آن هشدار داده بود، از بی‌عدالتی عمیق محیطی، ناشی از بحران آب و هوا پدید آمده است. آن دسته از افراد و جوامعی که کمترین تأثیر را در ایجاد بحران آب و هوایی داشته‌اند، از جمله ساکنان جزایر، جنگل‌نشینان و مردم کشورهای توسعه‌نیافته (جنوب جهانی) بیشترین آسیب‌ها را از تغییرات اقلیمی می‌بینند. به عقیده ایشان بی‌عدالتی زیست محیطی که منجر به تغییرات اقلیمی شده به خوبی شناخته شده و مستند شده است. در حقیقت انتشار گازهای گلخانه‌ای ناشی از یک مدل توسعه صنعتی است که سهم کشورهای شمال در این آلودگی بسیار بیشتر است. لذا طبق اصول حقوق بین‌الملل و مسئولیت‌های متداول، این کشورها متعهد هستند تا برای کاهش فشارها بر محیط زیست اقدام نمایند. اما اجرای این اصل اغلب آنگونه که انتظار می‌رود موجب پاسخگویی و اقدام این کشورها نمی‌شود. در این خصوص بخش‌ عمده‌ای از مشکلات تغییرات اقلیمی از جمله انتشار گازهای گلخانه‌ای بر عهده شرکت‌های خاص به ویژه در بخش نفت و گاز است. ایشان همچنین در ادامه تأکید دارند که با توجه به تأثیرات شدید حقوق بشری ناشی از تغییرات آب و هوایی، جای تعجب نیست که بسیاری خواستار پیگرد کیفری این اقدامات عمدی و غیرمسئولانه شرکت‌ها هستند.
به عقیده پروفسور اورلانا، آپارتاید آب و هوایی نتیجه مستقیم عدم وجود پاسخگویی این صنایع بابت داشتن مدل‌های تجاری غیرمسئولانه‌شان است که منجر به تأمین مالی کارزارهای اطلاعات نادرست درباره اقلیم و مبارزه با نظام‌بخشی اقدامات زیست‌محیطی می‌شود، در حالی که آنها کاملاً از خطرات فاجعه‌بار و تأثیرات ناشی از تغییرات آب و هوایی مطلع هستند. ایشان براین عقیده هستند که افرادی که در شرایط آسیب‌پذیری قرار دارند، از جمله بومیان،‌ سالخوردگان، فقرا و شهروندان دارای معلولیت آثار تغییرات آب و هوایی را شدیدتر احساس می‌کنند. حقوق بشری که به واسطه تغییرات اقلیمی تحت تأثیر قرار می‌گیرند، شامل حق زندگی، ‌حق سلامتی، حق دسترسی به غذا و آب، حق مسکن، حق آموزش،‌ حق تعیین سرنوشت و حق زندگی در یک محیط سالم هستند. به اعتقاد پروفسور اورلانا، ناتوانی دولت‌ها در کنترل آلودگی هوا و ناتوانی کسب‌وکارها در احترام به محیط زیست منجر به یک فاجعه‌ قریب‌الوقوع برای حقوق بشر مردم در سراسر جهان شده است.

در سناریوهای بازگوکننده‌ شرایط معمول،‌ تغییرات اقلیمی رنج بی‌شمار بر میلیون‌ها نفر از مردم در سراسر جهان تحمیل خواهد کرد که زندگی‌، سرپناه و منابع غذایی‌شان را از دست خواهند داد. به واسطه این تغییرات اقلیمی میلیون‌ها نفر نیز جان خود را از دست خواهند داد و بسیاری نیز درگیر مشکلات فراوان، آوارگی، جنگ و بیماری خواهند شد. اینها پیش‌بینی‌های متخصصان است. در ارتباط با این حقایق، انتظار بر آن است که دولت‌ها، بحران زیست‌محیطی را به عنوان یک تهدید وجودی جهانی در نظر بگیرند؛ اما متأسفانه سستی، غرور، انکار و زیر سئوال بردن تعمدی علم، توجهات را از بحران زیست محیطی منحرف کرده است. در پایان پروفسور اورلانا اشاره دارد که ترامپ واقعیت علم آب و هوا را انکار کرد و یک حمله همه‌جانبه بر علم به عنوان اساس سیاست‌گذاری محیط زیستی معقول به راه انداخت. بسیاری انتظار دارند که رئیس جمهور بایدن، اقدامات قدرتمندی در زمینه تغییرات آب و هوا صورت دهد.

برای مطالعه متن کامل به زبان انگلیسی به اینجا مراجعه نمایید.