مصاحبه اختصاصی: تغییرات اقلیمی، حقوق بشر و یکجانبه‌گرایی

مصاحبه اختصاصی سازمان دفاع از قربانیان خشونت با پروفسور جاشوا گلرز ،‌ دانشیار گروه علوم سیاسی و مدیریت عمومی دانشگاه فلوریدای شمالی با موضوع تغییرات اقلیمی، حقوق بشر و یکجانبه‌گرایی.

مشکلات و مسائل زیست محیطی که امروزه جهان با آن مواجه است بسیار گسترش یافته و شواهد علمی نیز حاکی از آن است که تغییرات آب و هوایی گسترده‌ای در نتیجه اقدامات بشری در حال وقوع بوده و در دهه‌های آینده تأثیرات آن بر زندگی انسان بسیار عمیق و گاه غیرقابل بازگشت خواهد بود. سال 2020 به عنوان یکی از گرم‌ترین سال‌های صده اخیر ثبت شده که در نتیجه آن شاهد بلایای طبیعی ناگوار که تقریباً ناخواسته با تغییرات آب و هوا گره خورده‌اند، بوده‌ایم. در این سال آتش‌سوزی‌های گسترده در مناطق مختلف جهان از استرالیا گرفته تا برزیل، طوفان‌های بی‌سابقه در آمریکا و نیز سیلاب‌های گسترده در هند و بنگلادش از یک‌سو و خشکسالی‌های طولانی در زیمباوه و ماداگاسکار از سوی دیگر بر مشکلات جهان افزوده و اینها تنها نمونه‌هایی از تغییرات اقلیمی در دنیای پیرامون ما بوده است.

اگرچه در سال 2020 به دلیل رکود اقتصادی ناشی از بیماری همه‌گیر کرونا، میزان انتشار گازهای گلخانه‌ای اندکی کاهش یافت، اما دانشمندان انتظار ندارند که این روند در سال 2021 نیز ادامه داشته باشد، مگر اینکه دولت‌ها با عزم جدی در مورد کاهش تولید گازهای گلخانه‌ای اقدام کنند و مصرف انرژی خود و الگوهای تولید خود را اصلاح کرده و براساس توافقنامه آب و هوایی پاریس در جهت کاهش گازهای گلخانه‌ای تا سال 2030 اقدام کنند. تغییرات آب و هوایی و تبعات آن اکنون به عنوان فوری‌ترین و فراگیرترین تهدید برای حقوق بشر در سطح جهان به اثبات رسیده است. کارشناسان سازمان ملل هشدار می‌دهند که تغییرات آب و هوایی نه تنها حق مردم در دسترسی به غذا، آب، مسکن، بهداشت و سلامت را به خطر می‌اندازد، بلکه این امکان وجود دارد که این تغییرات درگیری‌های مسلحانه با تلفات عظیم انسانی را نیز به دنبال داشته باشد. اقتصادهای جهانی از قبل دچار تغییر و تحولات اقلیمی شده‌اند به گونه‌ای که انتظار می‌رود تا سال 2050 هزینه جهانی سازگاری با تأثیرات اقلیمی به 280 تا 500 میلیارد دلار بودجه نیاز داشته باشد.

با توجه به این مقدمه و اهمیت تغییرات اقلیمی، تأثیر آن بر حقوق بشر و نیز تأثیرات اقدام دولت‌ها بر کنترل و یا شتاب این تغییرات، سازمان دفاع از قربانیان خشونت اقدام به مصاحبه با پروفسور جاشوا گلرز،‌ دانشیار گروه علوم سیاسی و مدیریت عمومی دانشگاه فلوریدای شمالی نمود. ایشان مطالعات فراوانی در زمینه‌ ارتباط بین نقض حقوق بشر و تغییرات اقلیمی انجام داده و در مورد حقوق زیست محیطی تحقیقات و تألیفات بسیاری از جمله تألیف کتاب "چالش جهانی حقوق اساسی زیست محیطی" در سال 2017 داشته است. پروفسور گلرز در این گفت‌وگو با طرح مباحث مبنایی و بررسی موشکافانه چالش فعلی اقلیمی و تأثیرات حقوق بشری آن، به سئوالات نماینده سازمان پاسخ داد و همینطور در زمینه یکجانبه‌گرایی و نقش کشورهای صنعتی و قدرت‌های بزرگ در ایجاد بحران آب و هوایی فعلی نکات مهم و کلیدی را مطرح کرد که در ذیل بخش‌هایی از این گفتگو را پیش‌رو داریم.

در ابتدا از ایشان در خصوص اجلاس گلاسگو و نیز چشم‌انداز همکاری در سال 2021 برای کنترل تغییرات آب و هوایی به ویژه با توجه به شیوع کرونا سؤال شد. در این رابطه ایشان توضیح دادند که سال 2021 فرصتی فوق‌العاده برای مشاهده اهمیت همکاری بین‌المللی در طیف وسیعی از موضوعات مختلف است. اقدام سریع دولت‌های جهان در مشارکت با بخش خصوصی، باعث شد که بطور شگفت‌انگیزی واکسن‌ کرونا در کوتاه‌ترین مدت ممکن تولید و به بازار عرضه گردد. اقدام فوری جهانی در این حوزه می‌تواند الگویی برای تلاش‌های مشترک برای مبارزه با تغییرات اقلیمی باشد. پروفسور گلرز در پاسخ به اینکه چرا برخی از کشورها در مقابل کاهش تولید کربن و نیز وابستگی به سوخت‌های فسیلی مقاومت می‌کنند نیز اظهار می‌دارد که دلیل مقاومت این کشورها در گذار به اقتصادهای پاک هزینه‌های زیاد استفاده از انرژی‌های پاک و تجدیدپذیر است. چرا که برخی از این کشورها اقتصادشان به استفاده از سوخت‌های فسیلی گره خورده و بدون کمک خارجی قادر نیستند منابع تولید و مصرف انرژی خود را تغییر داده و شوک‌های ناشی از این تغییرات را بپذیرند. اما با وجود این چالش‌ها ایشان بازگشت ایالات متحده به توافقنامه آب و هوایی پاریس را یک پیشرفت مثبت تلقی می‌کند که به جامعه بینالمللی کمک می‌کند تا با تغییر و تحول مجدد مقابله با تغییرات آب و هوا را به پیش برد.

در مورد برنامه و اقدامات دولت چین نیز برای کاهش گازهای گلخانه‌ای وی بر این باور است که جزئیات اقدام دولت چین در این حوزه بسیار مهم است. به عنوان مثال اگر این اقدامات شامل جابجایی صنایع آلاینده به کشورهای فقیرتر باشد، در عمل پیشرفتی روی نخواهد داد بلکه فقط تراز تولید این گازها در چین پائین آمده اما از سوی دیگر در کشورهای فقیرتر این تراز افزایش خواهد یافت لذا در نتیجه این اقدام می‌توان گفت که تغییری در سطح جهان روی نداده است. اما در حالت خوشبینانه، صدور فن‌آوری سبز توسط چین به دیگر کشورها می‌تواند به روند کربن‌زدایی در جهان کمک کند. از سوی دیگر ایالات متحده نیز می‌تواند اقدامات جسورانه‌تری در حوزه کنترل یا کاهش گازهای گلخانه‌ای داشته باشد اما همانطور که قبلاً نیز تجربه شد این اقدام به راحتی می‌تواند توسط دولت بعدی ملغی شود.

به عقیده پروفسور گلرز، جامعه‌ جهانی در حال حاضر آمادگی آن را ندارد که با بحران 100 میلیون مهاجر که خانه‌های خود را به خاطر تغییرات اقلیمی ترک می‌کنند، مواجه شود. کافی است به بحران مهاجران اروپا در چند سال گذشته نگاه کنیم تا دریابیم که مشکلات جامعه‌ جهانی در مواجهه با مسئله مهاجرت و جمعیت عظیمی که به دنبال سرپناه‌های مناسب‌تری می‌گردند، چه هستند. یکی از دلایل، آن است که در نظام موجود سازمان ملل، مهاجران آب و هوایی در چارچوب حقوقی شناسایی نمی‌شوند. حق حیات، سلامتی، مسکن، حریم خصوصی، آب و بهداشت تنها بخشی از حقوق بشری هستند که به واسطه‌ تغییرات اقلیمی به خطر می‌افتند. به اعتقاد پروفسور گلرز، پاسخ دادن به بحران آب و هوایی جهانی نیازمند استفاده از یک ذره‌بین "عدالت آب و هوایی" است. بدان معنی که مسئولیت تاریخی کشورهای غربی در ایجاد بحران آب و هوایی فعلی را تصدیق کنیم و آن مسئولیت را تبدیل به اقدام برای کمک به کشورهای در حال توسعه جهت مواجهه با واقعیتی کنیم که در ایجاد آن نقش اندکی داشتند.

برای مطالعه متن کامل به زبان انگلیسی به اینجا مراجعه نمایید.