مصاحبه‌های اختصاصی:‌ اسلام‌هراسی در فرانسه و تحولات اخیر این کشور

مصاحبه اختصاصی سازمان دفاع از قربانیان خشونت با پروفسور جوئل فتزر ، استاد علوم سیاسی دانشگاه پپرداین آمریکا با موضوع اسلام‌هراسی در فرانسه و تحولات اخیر این کشور.
فرانسه با جمعیتی بالغ بر 67 میلیون نفر، به خاطر روابط تاریخی‌اش با بخشی از جهان عرب، میزبان بیشترین جمعیت مسلمانان در اروپای غربی است. تخمین زده می‌شود که 6 میلیون نفر (و یا حتی براساس آماری 8 میلیون نفر) از جمعیت این کشور را مسلمانان تشکیل می‌دهند. به استناد آمار مؤسسه بروکینگز نیمی از جمعیت مسلمان این کشور متولد یا شهروند فرانسوی هستند در حالی که اصالتاً بیشتر مسلمانان این کشور از کشورهای الجزایر، مراکش و تونس می‌باشند. با استناد به مفهوم سکولاریسم که در سال 1905 در قانون اساسی فرانسه آورده شد سعی گردید تا کلیسا و دولت از یکدیگر جدا شده و از همزیستی مسالمت‌آمیز همه ادیان تحت یک قانون بی‌طرف حمایت گردد. با این حال، تجربه معاصر فرانسه در ادغام اقلیت‌ها حکایت از آن دارد که به ویژه مسلمانان از حقوق و فرصت‌های برابر برخورداد نبوده و به اعتقاد دانشمندان فرانسوی، مسلمانان این کشور از یک بحران شدید هویت و تعلق رنج می‌برند. این روند به خصوص پس از حملات 11 سپتامبر در آمریکا و دور جدید رویارویی اسلام و غرب، منجر به افزایش مشکلات مسلمانان در این کشور گردید. از این رو مسلمانان در فرانسه بیش از پیش در معرض تبعیض و خشونت قرار گرفته که این مسئله حاکی از شکاف عمیق اجتماعی و تمدنی در این کشور به عنوان کشوری پیشرو در دموکراسی قلمداد می‌شود. براساس آمار منتشره در سال 2019، تعداد 1043 حادثه اسلام‌هراسی از جمله حملات فیزیکی و نفرت‌پراکنی علیه مسلمان به صورت رسمی گزارش شده است.

با توجه به این توضیحات، سازمان دفاع از قربانیان خشونت اقدام به مصاحبه با پرفسور جوئل فتزر، استاد علوم سیاسی دانشگاه پپرداین آمریکا نمود. پروفسور فتزر متخصص مطالعات دینی،‌ اقلیت‌ها، مهاجران و تحولات ژئوپلتیک فرانسه بوده و پژوهش‌های بسیاری را نیز در این حوزه انجام داده است. در این مصاحبه، ایشان تحلیل‌های روان و جامعی از علل گسترش اسلام‌هراسی در فرانسه، شکاف‌های بین جامعه‌ مسلمانان فرانسه و دولت این کشور و تحولات اخیر پیرامون انتشار کاریکاتورهای توهین آمیز پیامبر اسلام ارایه داده و راهکارهایی برای بهبود شرایط و کاهش تعارض‌های اجتماعی بین اقلیت مسلمان و اکثریت غیرمسلمان فرانسه ارائه نموده است که در ذیل به بخش‌هایی از آن اشاره می‌گردد.

در ابتدای این مصاحبه این سئوال اساسی از ایشان پرسیده شد که چرا اختلافات بین دولت فرانسه و جامعه مسلمانان در حال تکرار و حاد شدن است؟ آیا واقعاً مدل ادغام جمعیت مهاجرین و مسلمانان در فرانسه با شکست مواجه شده است؟ در پاسخ، ایشان وضعیت موجود را نشأت گرفته از دو دلیل عمده برشمردند: اول اینکه به اعتقاد وی مدل فرانسوی اساساً مبتنی بر جذب/ همسان‌سازی است. یک مهاجر مسلمان باید فرهنگ بومی خود، از جمله دین و هویت گروهی‌اش را رها کند، به برتری فرهنگ سنتی فرانسه اذعان کند و تا جایی که می‌تواند، سنت‌های اکثریت بومی را بپذیرد. لذا برای یک مسلمان دست کشیدن از دین و عملاً تبدیل شدن به یک فرد کاتولیک یا سکولار در عمل بسیار مشکل است. مشکل دوم این است که بزرگترین گروه‌های مسلمان مهاجر در فرانسه، الجزایری تبار می‌باشند. این افراد به دلیل ظلم و قساوتی که اجدادشان در طول استعمار فرانسه از 1830 تا 1962 متحمل شده‌اند، شکایات و دلخوری تاریخی عمیقی علیه دولت فرانسه دارند. بسیاری از آنها افسران پلیس این کشور را به چشم "شکنجه‌گر" می‌بینند. از سوی دیگر فرانسویان (تندرو) نیز اقوام مهاجر از کشورهای آفریقای شمالی را به چشم "تروریست" می‌بینند. لذا به عقیده پروفسور فتزر با توجه به اینکه مسلمانان همچنان بر داشتن آئین خود اصرار می‌ورزند و این مسئله با غالب سکولار فرانسه همخوانی نداشته می‌توان گفت که الگوی ادغام فرانسه شکست خورده است.

به اعتقاد پروفسور فتزر از جمله عوامل اصلی ناخشنودی مسلمانان فرانسه از دولت، بیرون گذاشته شدن تعمدی آنها از جامعه حاکم، تبعیض‌های ادامه‌دار شغلی و تحصیلی، برچسب‌گذاری دینی و فرهنگی، خشونت فراقانونی از سوی پلیس و عدم به رسمیت شناختن فرهنگ و دین‌شان از سوی حکومت می‌باشد. در خصوص بحث حجاب نیز به اعتقاد ایشان، قوانین محدودکننده حجاب که در فرانسه در حال اعمال هستند، مطمئناً حس تعلق مسلمانان فرانسوی را افزایش نمی‌دهند، و تنها نتیجه این قبیل اقدامات، تقویت این احساس در آنها خواهد بود که شهروندان درجه‌ دوم هستند. وی معتقد است که تاریخچه استعماری فرانسه در برخی مناطق با اکثریت مسلمان، باعث شده است که مسلمانان فرانسه، اسلامی که توسط دولت معرفی شده باشد را با دید بدبینی می‌نگرند. برای مثال، این همان فرانسه‌ای است که اجداد آنها را در الجزایر بمباران و شکنجه کرد.

با توجه به شرایط موجود از ایشان در خصوص مناسب ترین راه حل‌های مقابله با چالش‌ها سئوال شد که وی در این باره اظهار داشت که با همه شهروندان فرانسه باید به طور عادلانه‌، یکسان و بر اساس حاکمیت قانون رفتار شود. عید مسلمانان می‌تواند همانند کریسمس و عید پاک توسط دولت به عنوان یک روز ملی نامگذاری شود. باید به مسلمانان اجازه داده شود هر کجا که می‌خواهند زندگی کنند (نه فقط در محله‌های جداسازی‌شده با استاندارد زندگی پایین). پلیس نباید شهروندان را به خاطر رنگ پوست‌شان، نوع لباس‌شان، یا هویت دینی درک‌شده‌شان بازداشت کند.

وی همچنین در خصوص انتشار کاریکاتورهای توهین آمیز علیه پیامبر اسلام نیز اظهار داشت: «به همان اندازه که همانند هر استاد دانشگاه آمریکایی طرفدار آزادی بیان هستم، معتقدم بافت اجتماعی این بحث و البته میزان تزویری که در کار است باید مورد توجه قرار گیرد. شهروندان سکولار فرانسه چگونه واکنش نشان می‌دهند اگر کسی کارتون‌های تمسخرآمیزی منتشر می‌کرد و چهره‌های مقدس آنها مثل ماریان، مارشال دوگل و سیمون دوبووار را مورد توهین قرار می‌داد؟ شرط می‌بندم کسانی که از کاریکاتورهای پیامبر اسلام دفاع می‌کنند، بلافاصله اصول آزادی‌خواهانه‌ خود را به کناری می‌نهادند».

برای مطالعه متن کامل به زبان انگلیسی به اینجا مراجعه نمایید.