مصاحبه‌های اختصاصی: بحران یمن و نیاز به بازسازی این کشور قبل از اینکه در فقر بیشتری...

مصاحبه اختصاصی سازمان دفاع از قربانیان خشونت با آقای دکتر آشر اورکابی، محقق وابسته‌ دانشگاه پرینستون با موضوع بحران یمن و نیاز به بازسازی این کشور قبل از اینکه در فقر بیشتری غوطه‌ور شود.

با گذشت هفت سال از شروع جنگ علیه یمن، وضعیت در این کشور فقیر عربی از بد به بدتر تبدیل شده است و به نظر می‌رسد رهبران جهان توجه چندانی به بحران یمن به عنوان یکی از بزرگترین بحران‌های انسانی نداشته و موضوع این کشور همچنان لاینحل باقی مانده است. در سال 2020، تعداد آوارگان داخلی این کشور به نزدیک به 4 میلیون نفر افزایش یافت و با اقتصاد ویران آن که توأمان با همه‌گیری کرونا شد، باعث گردیده است که 80 درصد جمعیت این کشور زیر خط فقر زندگی کنند. دولت آمریکا که به طور غیرمستقیم از طریق ارسال سلاح به عربستان و امارات متحده عربی در این جنگ درگیر است، همچنان در پایان دادن به این درگیری‌های خانمان‌سوز ناموفق بوده است. جو بایدن در اولین سخنرانی سیاست خارجی خود به عنوان رئیس جمهور ایالات متحده در ماه فوریه، متعهد شده بود که به جنگ یمن پایان دهد. با این حال، اگرچه برخی از ژست‌های او با موضع دونالد ترامپ در مورد یمن متفاوت است، اما امیدواری‌ها برای اینکه پیگیری دیپلماسی او که بتواند کارزار نظامی ویرانگر را به سمت صلح سوق دهد، با تجدید خصومت‌ها در شبه جزیره عربستان خنثی شده است. بین ماه مارس 2015 تا ژوئیه 2021 میلادی، نیروهای مسلح سعودی حداقل 23251 حمله هوایی به یمن انجام دادند که منجر به کشته یا زخمی شدن حدود 18616 غیرنظامی شد. در 28 فوریه، شورای امنیت سازمان ملل متحد تحریم تسلیحاتی، ممنوعیت سفر و توقیف دارایی‌ها علیه جنبش انصارالله را به مدت یک سال تمدید کرد، چیزی که بسیاری از ناظران اظهار داشتند که پاسخی نادرست به بحران یمن است. این قطعنامه توسط عضو غیردائم شورای امنیت یعنی امارات متحده عربی، که بخشی از ائتلاف تحت رهبری عربستان سعودی است، حمایت شده است.
با توجه به این مقدمه کوتاه، سازمان دفاع از قربانیان خشونت مصاحبه‌ای را با آقای دکتر آشر اورکابی، محقق وابسته به دانشگاه پرینستون ترتیب داد. دکتر اورکابی به صورت تخصصی به تحولات یمن پرداخته و در قالب چندین مقاله و کتاب، منازعات در شبه‌جزیره‌ عربستان در دهه‌های اخیر به ویژه با محوریت یمن را مورد بررسی قرار داده است. یکی از آثار ایشان در این خصوص کتاب «فراتر از جنگ سرد عرب: تاریخ بین‌المللی جنگ داخلی یمن، 1962-1968» می‌باشد که در سال 2017 میلادی منتشر شد. در این مصاحبه ایشان با ارایه تحلیل‌های دقیق و توجه به جزییات، بحران یمن را آسیب‌شناسی کرده و به طور خاص به اهمیت تلاش برای بازسازی یمن، چگونگی توزیع کمک‌های بشردوستانه و نقش بازیگران خارجی در تشدید بحران، اشاره می‌نماید.

برای شروع گفتگو در ابتدای از ایشان سئوال شد که آیا راه حل کوتاه مدتی برای بحران یمن و شروع تلاش‌ها برای بازسازی این کشور می‌توان پیشبینی کرد؟ در پاسخ آقای دکتر اورکابی اظهار داشتند: زمانی که عربستان سعودی به خواست عبدربه منصور هادی و دولت شناخته شده بین‌المللی در یمن وارد جنگ یمن شد، این تصور اشتباه وجود داشت که نیروی هوایی ائتلاف سعودی می‌تواند حمله حوثی‌ها را به عقب براند. سعودی‌ها دو عنصر را دست کم گرفتند: ضعف مشروعیت هادی و توانایی‌های رزمی شبه نظامیان حوثی. در مورد بازسازی این کشور نیز وی تأکید دارد که تلاش‌های بازسازی یمن باید حتی قبل از امضای توافقنامه صلح نهایی آغاز شود، چرا که هر گونه تأخیر بیشتر خطر غوطه‌ور شدن بیشتر یمن را در فقر و چرخه زیان‌بار وابستگی طولانی مدت به کمک های بشردوستانه را به دنبال خواهد داشت.
ایشان در خصوص نحوه ارائه کمک‌های بشردوستانه به مردم یمن نیز اظهار داشتند که توزیع کمک‌های خارجی باید محلی شود. یمن دارای سابقه طولانی در حوزه سازمان‌های جامعه مدنی و سازمان‌های غیردولتی است که در سطح محلی و منطقه ای فعالیت می‌کنند.
دکتر اورکابی در خصوص منافع ایالات متحده آمریکا در جنگ یمن اظهار می‌دارد که منافع ایالات متحده در یمن دو جنبه دارد: تأمین امنیت تنگه باب المندب برای کشتیرانی جهانی و حمایت از تلاش های عربستان سعودی برای تأمین امنیت مرزهای جنوبی خود. در واقع، مرز جنوبی بین عربستان سعودی و یمن از زمان تصرف سه منطقه مورد مناقشه عسیر، نجران و جیزان توسط ابن سعود در سال 1933، منبع درگیری بوده است. نگرانی‌های امنیتی عربستان سعودی در چندین دوره در تاریخ معاصر یمن به روابط متشنج و گاهی جنگی با یمن کمک کرده است: دهه 1960 [مصادف با] اشغال مصر، دهه 1970 [که زمان تمرکز] قدرت توسط ابراهیم الحمدی است. دهه 1990 [دوران] اتحاد یمن، و 2004-2022 [که نشان دهنده] محبوبیت و نظامی شدن حوثی ها در شمال در امتداد مرز با عربستان سعودی است. در حقیقت عربستان سعودی از این موضوع هراس دارد که یک دولت نظامی مرکزی قدرتمند در یمن، به عنوان پرجمعیت‌ترین کشور شبه‌جزیره‌ عربستان،‌ می‌تواند منجر به بی‌ثباتی شود. نگرانی‌های امنیتی عربستان منجر به روابط پرتنش و گاه خصمانه با یمن در طول تاریخ معاصر شده است.
با توجه به اینکه محققان دانشگاه دنور بر این باورند که جنگ یمن تا پایان سال 2021 منجر به کشته شدن 377000 نفر شده است و برنامه توسعه سازمان ملل متحد نیز پیش بینی کرده است که خسارات اقتصادی احتمالی یمن از زمان آغاز درگیری به 126 میلیارد دلار برسد، از ایشان سئوال شد که آیا انتظار از کمک به بازسازی یمن از سوی کشورهایی که در تشدید این بحران نقش داشته‌اند واقع‌بینانه است؟ در این خصوص دکتر اورکابی اظهار داشتند که سعودی‌ها و اماراتی‌ها قول داده‌اند از بازسازی یمن پس از جنگ حمایت کنند. در واقع، آنها از سال 2015 بزرگترین کمک‌کنندگان به تلاش‌های کمک‌های بشردوستانه هستند. فراتر از بازسازی، یمن از اتحاد اقتصادی نزدیکتر با شورای همکاری خلیج فارس و شاید حتی عضویت رسمی در این شورا سود خواهد برد. هرچند یک خطر ذاتی در تلاش‌های بازسازی به رهبری عربستان سعودی وجود دارد، زیرا این پول می‌تواند به طور بالقوه به منبعی برای حمایت مالی عربستان تبدیل شود. لذا باید یک نهاد بین المللی برای نظارت بر تخصیص و توزیع عادلانه بودجه بازسازی تعیین شود.
در خصوص نقش سازمان ملل متحد به عنوان نهاد اصلی که مسئول حفظ نظم بین‌المللی است، و اینکه آیا این نهاد و دیگر نهادهای وابسته به آن در تلاش برای ایجاد صلح موفق بوده‌اند یا خیر سئوال شد. در پاسخ به این سئوال دکتر اورکابی اذعان داشتند که نماینده ویژه سازمان ملل در امور یمن و دفتر نمایندگی سازمان ملل در حدیده در تلاش برای کاهش سطح منازعات موفق نبوده‌اند. هر دو دفتر هزینه‌های زیادی را در این راه صرف کرده‌اند در حالی که نتایج کارشان حداقلی بوده است. در عین حال ایشان معتقدند که برای حل این منازعه قطر از ظرفیت‌های قابل قبولی برخوردار است.

در خصوص گزارشات مربوط به مداخله در یمن به رهبری عربستان سعودی که منجر به نقض جدی حقوق بشر از جمله دستگیری‌های خودسرانه، شکنجه، ناپدید شدن اجباری و انتقال غیرقانونی بازداشت شدگان به عربستان سعودی، همراه با محاصره مرگبار این کشور و نیز کشته شدن حداقل 85000 کودک به خاطر گرسنگی شده است از ایشان سئوال شد که به این تخلفات چگونه باید بررسی شود؟ در پاسخ به این سئوال دکتر اورکابی اظهار داشت که هرگونه تخلفی توسط هرکدام از طرفین درگیری باید مورد بررسی قرار گیرد. کشور یمن به جای نبرد بر سر پاسخگویی نیاز مبرم به آشتی و صلح دارد.

همچنین از ایشان سئوال شد بهترین راه خروج از بن‌بست فعلی چیست و چگونه می‌توان آیندهای همراه با صلح را برای مردم یمن تضمین کرد؟ دکتر اورکابی در پاسخ به این سئوال اظهار داشت که یمنی که ما در سال 2012 می‌شناختیم، با یمنی که پس از جنگ سر بر خواهد آورد، شباهتی نخواهد داشت. عربستان سعودی بدون اینکه نسبت به تسلط حوثی‌ها بر جنوب نگران نباشد،‌ از یمن خارج نمی‌شود. از سوی دیگر، حوثی‌ها هم بدون دریافت تضمین نسبت به داشتن قدرت سیاسی در دولت‌ آینده یمن،‌ عقب نخواهند نشست. کشور بعدی ممکن است در واقع به عنوان یک ایالت فدرالیست با سه یا حتی چهار منطقه ظاهر شود که به نمایندگی از احزاب مختلف ذی‌نفع است.
در انتهای این مصاحبه از دکتر اورکابی سئوال شد که در سال 2017، شورای حقوق بشر سازمان ملل متحد گروهی متشکل از کارشناسان برجسته بین‌المللی و منطقه‌ای را در مورد یمن تأسیس کرد تا نقض حقوق بشر در یمن را بدون تأثیر از نفوذ خارجی ثبت کند. ایجاد این ابتکار با مخالفت‌های فزایندهای از سوی عربستان سعودی و امارات متحده عربی مواجه شد و تحت فشار آن‌ها، سرانجام گروه کارشناسان در اکتبر 2021 منحل شد. چرا این سازوکار با مقاومت کشورهای ائتلاف مواجه شد و در نهایت منحل شد؟ در پاسخ به این سئوال ایشان اظهار داشتند که سازمان‌های وابسته به سازمان ملل در کمک به صلح در یمن پس از سال 2012 موفق نبوده‌اند. از منظر پادشاهی عربستان سعودی، احتمالاً این شورا بخشی از یک ائتلاف ضد سعودی بود تا یک ناظر عینی.

برای مطالعه متن کامل به زبان انگلیسی به اینجا مراجعه نمایید.