نسل‌زدایی در غزه

                                                                                                                                        نگاهی جامع به نبرد حقوقی آفریقای جنوبی علیه اسرائیل در دیوان بین‌المللی دادگستری

پیشینه
از 7 اکتبر 2023، اسرائیل حملات مستمری را علیه فلسطینیان نوار غزه آغاز کرده و غیرنظامیان و اهداف حفاظت شده تحت حقوق بین‌الملل را هدف قرار داده است. ابعاد حملات غزه حاکی از آن است که اسرائیل مسیر ارتکاب نسل‌کشی است و بسیاری از کارشناسان و رهبران جهان، اسرائیل را به نسل‌کشی فلسطینیان غزه متهم کرده‌اند. آفریقای جنوبی، در تاریخ 29 دسامبر 2023، پس از 83 روز هجوم بی‌وقفه نیروهای اسرائیل به غزه، در دیوان بین‌المللی دادگستری علیه این رژیم طرح دعوا کرده است. این دعوا به موجب تعهدات اسرائیل تحت کنوانسیون پیشگیری و مجازات جنایت نسل‌زدایی طرح شده است. آفریقای جنوبی استدلال کرده که اقدامات و قصور (ترک فعل) اسرائیل که این کشور از آنها شکایت کرده، ماهیت نسل‌زدایی دارد، زیرا هدف آنها نابودی بخش قابل توجهی از گروه ملی، نژادی و قومی فلسطین است که در نوار غزه ساکن هستند. این دادخواست به ‌دلیل استفاده از قاعده حقوقی «تعهدات عام¬ال‌شمول» (با همه و برای همه) قابل توجه است که در پی دعوی گامبیا علیه میانمار در سال 2019 به روز شد. در حقوق بین‌الملل، دکترین «تعهدات عام‌شمول» به تعهدات یک دولت در قبال کل جامعه بین‌المللی مربوط بوده و از توافق‌های دوجانبه یا چندجانبه خاص فراتر است. این مفهوم حاکی از آن است که اصول و هنجارهای اساسی، مانند ممنوعیت‌ نسل‌زدایی، تعهدی بر عهده همه دولت‌ها است. نقض این تعهد جنایت علیه نظم بین‌المللی تلقی شده و به هر دولتی حق می‌دهد که برای حفظ این نظم اقدام کند. دادخواست آفریقای جنوبی شامل درخواست دستور موقت است که دادگاه را ملزم به صدور حکم اولیه در مورد این پرونده می‌کند که هدف آن "حفظ حقوق مردم فلسطین از آسیب بیشتر، شدید و جبران‌ناپذیر تحت کنوانسیون نسل‌زدایی" و اطمینان از پایبندی اسرائیل به تعهداتش تحت این کنوانسیون است. نکته مهم این است که دستور موقت آسان‌تری اثبات می‌شود. یعنی دیوان مجبور نیست اثبات کند که تمام اعمال مورد شکایت در چارچوب مقررات کنوانسیون قرار دارد. آسان‌تر بودن اثبات و عدم اجبار دیوان به قرار دادن تمام اقدامات در چارچوب مفاد کنوانسیون باعث می‌شود فرآیند صدور دستور موقت، قبل از استماع کامل پرونده، سریع‌تر انجام شود.

نکات اصلی دادخواست آفریقای جنوبی
سند جامع 84 صفحه‌ای دادخواست، عمدتاً شامل اطلاعات واقعی و شواهد تجربی بوده که از منابع مختلف، مانند گزارش‌های گزارشگران ویژه سازمان ملل، اسناد رسمی دفتر کمیساریای عالی سازمان ملل، گزارش‌های خبرنگاران حاضر در غزه و گزارش‌های سازمان‌های غیردولتی معتبر جمع‌آوری شده است. این دادخواست هم بر اقدامات فیزیکی انجام شده در ارتکاب جرم و هم بر عناصر ذهنی جرم یعنی قصد و نیت ارتکاب جرم تمرکز دارد که نشان‌ می‌دهد هدف از دادخواست آفریقای جنوبی، فشار برای صدور دستور و توقف حملات جاری به فلسطینی‌ها به‌جای بحث درباره کل پرونده نسل‌کشی است که با توجه به تعداد پرونده‌های انبوه دیوان بین‌المللی دادگستری زمان بسیار خواهد برد. آفریقای جنوبی در زمان انتشار این دادخواست اظهار داشته که اسرائیل «بیش از 21110 فلسطینی از جمله بیش از 7729 کودک را کشته و بیش از 7780 نفر دیگر نیز در غزه مفقود شده‌اند که گمان می‌رود در زیر آوار کشته شده‌اند. همچنین، بیش از 55243 فلسطینی را نیز مجروح کرده و مناطق وسیعی از غزه را ویران و به بیش از 355000 خانه فلسطینی آسیب رسانده یا آن‌را تخریب کرده است. آفریقای جنوبی زمینه‌سازی نسل‌کشی اسرائیل را با اشاره به رفتار اسرائیل در قبال فلسطینی‌ها در طول آپارتاید ۷۵ ساله، اشغال خصمانه ۵۶ ساله‌ سرزمین‌ فلسطین و محاصره ۱۶ ساله غزه توصیف کرده است. این دادخواست با تکید بر اشغال، سرکوب و استعمار اسرائیل تصریح می‌کند که "اقدامات نسل‌زدایی [اسراییل] بخشی از یک طیف درازمدت بوده و به رویدادهای پس از 7 اکتبر محدود نمی‌شود. تمرکز اصلی دادخواست بر حمله اسرائیل به غزه، با اشاره محدود به کرانه باختری اشغالی و بیت‌المقدس شرقی و همچنین حملات حماس در 7 اکتبر علیه اسرائیل است. دادخواست با وجود محکوم کردن این حملات، تاکید می‌کند که هیچ توجیهی برای نقض کنوانسیون نسل‌زدایی توسط اسرائیل وجود ندارد.
دادخواست آفریقای جنوبی به تفصیل چند دسته اقدام نسل‌کشی را تجزیه و تحلیل کرده، مانند اقدامات فیزیکی ارتکاب نسل‌کشی ، یعنی کشتار فلسطینی‌ها در غزه، آسیب‌ جسمی و روحی جدی به آنها و تحمیل شرایط زندگی که باعث مرگ آنها می‌شود. اقداماتی به اسرائیل نسبت داده شده که نه تنها در پیشگیری از نسل‌زدایی ناکام بوده، بلکه فعالانه در حال نسل‌زدایی نیز هست. بر اساس گزارش وزارت بهداشت فلسطین، از زمان آغاز حمله نظامی اسرائیل به غزه، بیش از 21110 فلسطینی کشته شده که حداقل 70 درصد آنها زن و کودک هستند.7780 نفر دیگر، از جمله حداقل 4700 زن و کودک، ناپدید شده‌اند که گمان می‌رود در زیر آوار ساختمان‌های ویران شده مرده‌اند و دادخواست این داده‌ها را مصادیق نسل‌زدایی و شاهدی بر ارتکاب این جرم توسط اسرائیل می‌داند. در تایید عنصر معنوی یعنی قصد و نیت ارتکاب جرم، اظهارات مختلف مقامات اسرائیل به‌عنوان شواهدی مبنی بر قصد نسل‌زدایی تحلیل شده است. آفریقای جنوبی اظهارات مکرر مقامات اسرائیل، از جمله اظهارات صریح و حاکی از قصد و نیت [نسل‌زدایی] نخست وزیر و رئیس‌جمهور و همچنین اظهاراتی که نیت نسل‌زدایی عملیات نظامی اسرائیل در غزه را نشان‌می‌دهد، مستند کرده است.
گزارش گزارشگر ویژه سرزمین‌های اشغالی و گروه‌های کاری شورای حقوق‌بشر و ماموریت‌های حقیقت‌یاب حائز اهمیت است. گرچه این نوع شواهد، پیش از این، مورد استفاده جدی دیوان نبوده، امید است به‌دلیل کیفیت بالا و ماهیت ارزشمند گزارش‌های سازمان ملل، چنین شواهدی را مورد بهره‌برداری قرار دهد. اگر چه در این دادخواست به گزارش‌های شاهدان عینی از غزه، گزارش‌های روزنامه‌نگاران فلسطینی در محل و... اشاره شده، اما عمدتاً به منابع بین‌المللی مانند سازمان ملل و سازمان‌های جامعه مدنی متکی است تا منابع فلسطینی. با مطالعه دادخواست، واضح است که هدف آفریقای جنوبی، صدور دستور موقت و توقف جنگ فعلی بوده است. آفریقای جنوبی باید به‌جای اثبات کل پرونده نسل‌زدایی تاکید کند که وضعیت فعلی می‌تواند به نسل‌زدایی تبدیل شود و آستانه بار اثبات را کم‌تر کند.

تهیه شده توسط تیم «حقوق برای فلسطین»: لیلا جدهاو، کاترین راوی، جیمز هندرسون و آنیشا پاتل