داستان انسان‌های بی‌نام و نشان در اروپا

لیلا مدرسی می گوید؛ سرعت وقایع و فجایع با ورود روزافزون پناهجویان و آوارگان جنگی به اروپا از جمع‌بندی خارج شده است. هر‌روز در مطبوعات شاهد آمار جدیدی هستیم که از ورود عده‌ای از جمله خانواده‌ها و کودکان و از مرگ یا غرق‌شدن بسیاری دیگر خبر می‌دهند. به گفته ناظران حقرق بشر در اروپا بدون شک عملکرد اروپا در مقابل بحران پناهجویان در تاریخ ثبت خواهد شد، چه آنهایی که رویکردی انسانی و چه آنهایی که رویکردی غیر‌انسانی دارند، همگی در حال رقم زدن تاریخ اروپا هستند. کمیساریای عالی پناهندگان طی بیانیه‌ای در ماه گذشته، بحران پناهجویان را به عنوان شرم‌آورترین فاجعه انسانی در تاریخ اروپا خواند و ضمن اشاره به قاچاق انسان و زنان و کودکانی که مورد تعرض قرار گرفته‌اند، آن را به عنوان زنگ خطری برای اروپا دانست.

از طرفی به نظر می‌رسد که همزمان با افزایش بحران مهاجران در اروپا، پدیده اسلام‌هراسی نیز در برخی محافل اروپا شدت گرفته است. عده‌ای از سیاستمداران ورود روزافزون پناهجویان به اروپا را خطری در جهت وارد شدن گروه‌های تروریستی داعش به داخل اتحادیه اروپا می‌دانند. ویکتور اوربان، نخست‌وزیر مجارستان که ورود مهاجران را تهدیدی برای تمدن اروپا عنوان کرده بود، طی مصاحبه‌ای با روزنامه آلمانی الگماینه سایتونگ FAZ، که در تاریخ سوم سپتامبر منتشر شد، ورود مسلمانان به اروپا را تهدیدی برای اروپا و هویت مسیحی آن دانست .اظهارات ویکتور اوربان عکس‌العمل‌های مختلفی را در اروپا برانگیخت؛ در برخورد با این اظهارات، دونالد توسک، رییس شورای اروپا گفت که کمک کردن به کسانی که دست کمک به سوی ما دراز کرده‌اند یک وظیفه انسانی است و هیچ ربطی به مساله نژاد و مذهب ندارد. رافائل آنتوون، فیلسوف فرانسوی نیز در روز هفتم سپتامبر در یک کانال تلویزیونی، ضمن عدم تایید سخنان نخست وزیر مجارستان، سخنان وی را کاملا بی‌معنا و بی‌پایه و اساس خواند. صدر اعظم اتریش همچنین رفتار مجارستان با پناهجویان را یادآور رفتار نازی‌ها و خاطرات تاریک اروپا در زمان هیتلر دانست.

این در حالی است که بنا به گزارش روزنامه لو پوان منتشر شده در روز ۱۴ سپتامبر، مارین لوپن یکی از رهبران حزب جبهه ملی فرانسه نیز، ورود مهاجران به اروپا را به هجوم بربر‌ها تشبیه کرد و همزمان نیز عده‌ای از محافل و سیاستمداران اروپا به‌صورت‌های مختلف مخالفت خود را در مقابل ورود پناهجویان به اروپا اعلام کرده‌اند و ورود پناهجویان به اروپا را تهدیدی در جهت بر هم زدن توازن بافت فرهنگی و اجتماعی اروپا دانسته‌اند، اما بسیاری از هنرمندان، روشنفکران، گروه‌های مردمی و سیاستمداران بلند‌پایه اروپا نیز حمایت‌های خود را در این باره اعلام کرده‌اند، به نظر می‌رسد بحران پناهجویان به تازگی ذهن روشنفکران زیادی را در سرتاسر جهان به خود مشغول کرده است. هرچند نمی‌توان نقش مثبت بعضی از مطبوعات را در به حرکت در آوردن موج‌های اخیر حمایت نویسندگان و هنرمندان از پناهجویان، نادیده گرفت، به عنوان مثال روزنامه لیبراسیون فرانسه در یکی از شماره‌های اخیر خود به تاریخ ۳۰ اگوست، سکوت هنرمندان و روشنفکران را در مقابله با بحران پناهجویان مورد انتقاد قرار داد و چنین نوشت: « چرا نویسندگان و هنرمندان در مقابل تراژدی پناهجویان سکوت کرده‌اند؟ چند کامیون حاوی اجساد پناهجویان و چندین کودک و زن و مرد باید در دریاها جان سپارند تا صدای روشنفکران بلند شود؟»

رسانه‌های مختلف اروپا و جهان با همه تلاش‌هایی که از ابتدا در جهت انعکاس این بحران انجام داده‌اند اما کماکان از پوشش خبری وضعیت این پناهجویان در مسیر عبورشان از کشورهای مقصد ناتوان هستند. پیوسته توسط خبرنگاران و گزارشگران سازمان ملل، اطلاعات جامعی منتشر می‌شود، فرستاده‌های مخصوص تعدادی از مطبوعات و شبکه‌های تلویزیونی اروپا نیز گزارش‌هایی از وضعیت پناهجویان در طول سفر منتشر کرده‌اند، اما هنوز جزییات بسیاری بر ما نا‌آشکار است. تعدادی از این وقایع نیز بر حسب اتفاق توسط افراد غیر‌حرفه‌ای ثبت و بعضا در شبکه‌های اینترنتی منتشر می‌شوند، مثل ویدیوی اخیر که در آن شاهد رفتار شرم‌آور یک خبرنگار مجارستانی در حال لگد زدن به کودکان و پناهجویان هستیم. هنوز چندی از انتشار این ویدیو نگذشته بود که شاهد ویدیوی دیگری از رفتار غیر‌انسانی پلیس مجارستان در یک کمپ مهاجران بودیم، پلیس‌ها کیسه‌های حاوی مواد غذایی را به طرف مهاجران پرتاب می‌کردند. شبکه تلویزیونی BFM TV، در گزارش تلویزیونی خود که بارها این تصاویر را پخش کرد و رفتار پلیس مجارستان را نسبت به پناهجویان «رفتاری غیر‌انسانی » دانست.

اما به‌راستی چگونه می‌شود داستان زندگی این پناهجویان را که بیشترشان از خاورمیانه می‌آیند به تصویر کشید؟ به راستی سازمان‌های بین‌المللی، امریکا و کشورهای اروپایی در پیدایش و حل و فصل این بحران تا چه اندازه مسوولند؟ و نقش آنها در دامن زدن به جنگ‌هایی که هزاران کودک و زن ومرد را آواره کرده است در کجا قرار دارد؟ آیا وقت آن نرسیده است که قدرت‌های بزرگ جهان کارنامه خود را در این باره مورد ارزیابی دقیق‌تری قرار دهند؟

نحوه زیست و بهداشت بسیاری از پناهجویان در وضعیت مطلوبی قرار ندارد و در حالی که سال تحصیلی جدید در اروپا آغاز شده است، بسیاری از کودکان و نوجوانان پناهجو در برابر آینده‌ای نامعلوم قرار دارند. فدریکا، ۳۷ ساله، یکی از پژوهشگران دانشگاه علوم سیاسی پاریس (Science Po) چنین می‌گوید: «فراموش نکنیم که رفتارهای غیر‌انسانی نسبت به مهاجران و تمام واکنش‌های مثبت و منفی به آن، کلمه به کلمه و خط به خط کتاب تاریخ اروپا را رقم می‌زنند و تک‌تک افراد اتحایه اروپا نباید فراموش کنند که اروپا در حال ثبت چه تاریخی است.»

این در حالی است در روز ۱۳ سپتامبر و در آستانه اجلاس اضطراری اتحادیه اروپا در بروکسل برای رسیدگی به بحران پناهجویان، هجوم پناهجویان به آلمان به حدی رسید که حتی آلمان که همچنان در خط مقدم پذیرش پناهجویان قرار دارد و تا دو هفته قبل بارها تاکید کرده بود که آماده پذیرفتن ۸۰۰ هزار پناهجو است، اعلام کرد که در پذیرش مهاجران با مشکل مواجه شده است و در نتیجه آن خواستار اجرای کنترل هرچه بیشتر ورود مهاجران در مرزهای آلمان شد. با آنکه در کنارافزایش موج نارضایتی‌ها مبنی بر ورود پناهجویان به اروپا، تعدادی از مردم آلمان کمک به پناهجویان را فرصت مغتنمی برای ثبت صفحه روشنی در تاریخ آلمان می‌دانند، جولیا ۳۵ ساله از برلین که به عنوان حقوقدان در یک مرکز حمایت از زنان و کودکان در برلین کار می‌کند، چنین می‌گوید: «با توجه به کارنامه تاریک تاریخ آلمان در دوران نازی‌ها که هنوز بر وجدان گروهی از آلمانی‌ها سنگینی می‌کند و آن را نقطه ننگ تاریخ آلمان می‌دانند، کمک به این پناهجویان فرصت مغتنمی است برای ثبت نقطه روشنی در تاریخ و حافظه جمعی مردم آلمان». وی در ادامه گفت؛
« بر‌خلاف مخالفان تندرو و نئونازی‌ها، اگر بتوانیم از این امتحان سربلند بیرون بیاییم، مسلما فرزندان و آیندگان ما از این واقعه با افتخار یاد خواهند کرد».

در پایان اعتماد به نقل از این پژوهشگر دانشگاه سوربن می نویسید: این در حالی است که اجلاس اضطراری اتحادیه اروپا در مورد بحران پناهجویان، روز ۱۴ سپتامبر، بدون دستیابی به توافقی مشترک درمورد تقسیم پذیرش پناهجویان در بین کشورهای عضو، به کار خود پایان داد و قرار شد که به زودی وزرای کشور اروپا در یک اجلاس فوری دیگر برای بررسی بحران مهاجران گرد‌هم آیند. ژان آسلبورن، وزیر امور خارجه لوکزامبورگ که ریاست نشست وزیران کشور اتحادیه اروپا را در روز ۱۴ سپتامبر بر عهده داشت، ضمن یادآوری بر ضرورت دستیابی به یک توافق مشترک در مورد تقسیم پناهجویان بین کشورهای عضو تاکید کرد که تا اجلاس بعدی وزرای کشور اروپا، اتحادیه اروپا باید به توافقی در مورد طرح تقسیم پناهجویان دست یابد. اختلافنظرهای بین سران کشورهای عضو اروپا بر سر تقسیم پناهجویان وکنترل مرزها تا حدی پیش رفته است که عده‌ای از کارشناسان این اختلاف‌نظرها را تهدیدی برای شکست پیمان‌ شنکن و حق رفت و آمد آزادانه در اتحادیه اروپا می‌دانند. همزمان با اجلاس اتحادیه اروپا در مورد بحران پناهجویان، شبکه تلویزیونی BFM TV ضمن تاکید بر جایگاه پر اهمیت کشور آلمان در اتحادیه اروپا، چالش آلمان را در پذیرش پناهجویان، سمبلی از بحران اروپا قلمداد کرد.