مجازات اعدام قاچاقچیان، آری یا خیر؟

نیم نگاه

پرویز افشار: اعدام باید متوجه قاچاقچیانی شود که در کنار قاچاق مواد مخدر جرایم سازمان یافته دیگری را مانند خشونت، درگیری مسلحانه و راه‌اندازی کاروان‌های مسلحانه مرتکب می‌شوند

 مصطفی آب روشن: امروزه در ایران علیه قاچاقچیان مجازات‌های بسیاری صورت می‌گیرد اما آمارها از افزایش روز به روز قاچاق مواد مخدر در کشور خبر می‌دهند بنابراین اعدام باعث کاهش بروز جرم نخواهد شد

 سعید صفاتیان: باید بررسی و ارزیابی‌ای مبنی بر اینکه اعدام افرادی که تاکنون صورت گرفته چقدر در کاهش توزیع مواد مخدر تأثیر داشته ‌است، صورت بگیرد

 بهمن کشاورز: اعدام قاچاقچیان بویژه خرده پاها تاکنون هیچ خاصیتی نداشته و از این به بعد نیز نخواهد داشت

محمد اسماعیل سعیدی: در خصوص با بازنگری قانون مجازات اعدام قاچاقچیان پیشنهادهای مختلفی در قالب طرح به مجلس آمده اما ما معتقدیم اگر مجازات اعدام را حذف کنند قطعاً شاهد بروز مشکلات جدی خواهیم بود یعنی حذف اعدام راهکار نیست

 عباس دیلمی زاده: ارزیابی‌های دقیق، علمی و منطقی که نشان دهد مجازات اعدام بازدارنده بوده و توانسته یا می‌تواند در کاهش جرم در حوزه مواد مخدر کمک کند، نداریم.  

به گزارش سازمان دفاع از قربانیان خشونت به نقل از روزنامه ایران: بحث تأثیر اعدام قاچاقچیان مواد مخدر به عنوان یکی از راهکارهای حل این معضل مدتی است بین نمایند گان مجلس، جامعه شناسان و کارشناسان حوزه اعتیاد رواج پیدا کرده و برخی این شیوه مجازات را برای این مشکل راهگشا نمی‌دانند. زمزمه هایی نیز برای بازنگری مجلس در قانون مجازات اعدام قاچاقچیان شنیده می شود. عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور نیز روز گذشته در حاشیه نخستین جلسه ستاد مبارزه با مواد مخدر ریاست جمهوری در سال 95 نیز به همین موضوع اشاره کرد و گفت: بحث مجازات قاچاقچیان و تأثیر آن بر فعالیت قاچاقچیان مواد مخدر یکی از موضوعات اصلی مورد بحث ستاد مبارزه با مواد مخدر است.
وی با اشاره به فرمایشات رهبر معظم انقلاب گفت: ایشان از دستگاه‌های دخیل در حوزه مبارزه با مواد مخدر درخواست اقدام فوق‌ العاده در حوزه کاهش آسیب اعتیاد کرده‌اند و مقرر شده است دستگاه‌ها هر شش ماه به صورت مستقیم به ایشان گزارش دهند. «ایران» در گفت‌و‌گو با کارشناسان راهگشا بودن اعدام قاچاقچیان را به بحث گذاشته است.

پول قاچاقچیان مواد مخدر را برای درمان معتادان هزینه کنیم.
سعید صفاتیان، رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام درباره مجازات اعدام قاچاقچیان مواد مخدر به روزنامه ایران گفت: قانون مبارزه با مواد مخدر صراحتاً اشاره می‌کند، قاچاقچیانی که مسلح هستند اعدام شان صد در صد است به عبارتی در این قانون حجم و مقدار مواد مخدر معنا دارد.
او با بیان اینکه مواد مخدر مشکلات خاصی را برای جامعه ایجاد می‌کند با طرح این سؤال که واقعاً چه گروهی از قاچاقچیان مواد مخدر باید در لیست اعدام قرار بگیرند؟ توضیح می‌دهد: در حال حاضر اعدام قاچاقچیان بیشتر کمی است و عدد در آن درگیر است. به‌عنوان مثال افرادی که بیش از 5 کیلو تریاک و بیش از 30گرم شیشه و هروئین حمل کنند یا برای بار سوم قاچاق مواد مخدر را تکرار کنند، اعدام می‌شوند.
صفاتیان با بیان اینکه مجازات اعدام قاچاقچیان را باید به‌صورت کیفی جلو ببریم، افزود: قوه قضائیه طبق قانون مجمع تشخیص مصلحت نظام اقدام به مجازات قاچاقچیان مواد مخدر می‌کند در نتیجه با حذف مجازات اعدام قوه قضائیه کسی را اعدام نمی‌کند به عبارت دیگر موضوع اعدام قاچاقچیان مواد مخدر نیاز به اقدامات کارشناسی دارد.
او در ادامه در پاسخ به این پرسش که آیا اعدام قاچاقچیان مواد مخدر توانسته اثر بازدارندگی در کاهش جرم داشته باشد؟ عنوان کرد: با وجود آنکه مجازات اعدام قاچاقچیان مواد مخدر در کشور مطرح است و تعداد کشفیات نیروی انتظامی در سال گذشته به بیش از 618 تن افزایش یافته اما همچنان تعداد درگیری‌های مسلحانه چندان تغییر نکرده و قاچاق اتفاق می‌افتد و هنوز هم در موارد زیادی کسانی که حکم اعدام دارند، اعدام نشده‌اند.
رئیس کارگروه کاهش تقاضای اعتیاد کمیته مستقل مبارزه با موادمخدر مجمع تشخیص مصلحت نظام اظهار داشت: باید بررسی و ارزیابی‌ای مبنی بر اینکه افرادی که تاکنون اعدام شده‌اند چقدر در کاهش توزیع مواد مخدر تأثیر داشته است، صورت بگیرد. در هر صورت گاهی مشاهده می‌شود فرزند فردی که اعدام کرده ایم نیز قاچاقچی می‌شود به این خاطر توجه به معیشت خانواده اعدامی‌ها که بی‌سرپرست یا بدسرپرست می‌شوند، نیز مسأله مهمی است.
صفاتیان با تأکید بر اینکه باید دست روی مسائل اقتصادی مواد مخدر بگذاریم، عنوان کرد: اگر بتوانیم پول را از قاچاقچیان کلان مواد مخدر بگیریم و آنها را برای هزینه‌های درمان معتادان بکار ببریم به قاچاقچیان ضربه می‌زنیم. علاوه بر این به جای اعدام می‌توان با حبس‌های طولانی قاچاقچیان را تنبیه کرد، حبس هایی که نباید عفو و رأی باز یا رأی کار برای زندانی به آنها تعلق بگیرد.
صفاتیان با تأکید بر اینکه مجلس، قوه قضائیه و مجمع تشخیص مصلحت نظام باید در موضوع اعدام قاچاقچیان مواد مخدر ورود کنند، تصریح کرد: طبق ماده 45 قانون مبارزه با مواد مخدر مجلس می‌تواند برخی مواد قانونی را اصلاح کند همچنین قوه قضائیه باید مجازات اعدام را طی این مدت که چقدر تأثیر گذار بوده ارزیابی و بررسی کند و از طرف دیگر دولت و دستگاه‌های عضو ستاد مبارزه با مواد مخدر و مجمع تشخیص مصلحت نظام که قانون مجازات اعدام را تصویب کرده‌اند در این باره باید بازنگری کنند.

قوانیـــن فعلی کارآمدی خود را از دست داده‌اند
عباس دیلمی‌زاده مدیر عامل جمعیت خیریه تولد دوباره نیز در این باره به دو نکته مهم اشاره می‌کند: ما ارزیابی‌های دقیق، علمی و منطقی که نشان دهد مجازات اعدام بازدارنده بوده و توانسته یا می‌تواند در کاهش جرم در حوزه مواد مخدر کمک کند، نداریم. گاهی بعضی از پژوهش‌ها نشان می‌دهد زمانی که ریسک قاچاق مواد مخدر تغییر می‌کند در میزان توزیع آن نه تنها تغییری ایجاد نمی‌کند بلکه بیشتر هم می‌شود.
چون وقتی ریسک بالاتر می‌رود تفاوت قیمت در مقصد که تولید کننده است افزایش پیدا کرده و این افزایش قیمت، سودآوری بیشتری را در حوزه مواد مخدر ایجاد می‌کند از این رو افراد با تمایل زیــــــادی وارد بازار غیر قانونی موادمخدر می‌شوند.
به اعتقاد دیلمی زاده، اگر قرار باشد طبق قوانینی که در حال حاضر به‌صورت رسمی در کشور وجود دارد و قاچاقچیان بر اساس میزان موادی که حمل می‌کنند محکوم به اعدام شوند، عمل کنیم تعداد اعدامی‌ها زیاد خواهد شد در حالی که ما می‌دانیم بر اساس آمار رسمی که در کشور وجود دارد مجازات اعدام به آن میزانی که قاچاقچیان مشمول اعدام می‌شوند، اتفاق نمی‌افتد و تعداد اعدامی‌ها به نسبت قاچاقچیان مشمول مجازات کمتر است. این نشان می‌دهد در حال حاضر قوانینی را در کشور داریم که کارآمدی خود را از دست داده‌اند و باید قوانین را بر اساس واقعیات تنظیم کنیم.
مدیر عامل جمعیت خیریه تولد دوباره با بیان اینکه غالب مجازات‌های اعدام در منطقه آسیا اتفاق می‌افتد و البته این نوع مجازات‌ها کارآمد نبوده‌اند، گفت: به نظر می‌رسد هزینه‌ای که ما به دلیل وجود این قانون در کشورمان و در جوامع بین‌المللی می‌پردازیم بیشتر از فایده آن است. در عین حال باید مجازات‌های بازدارنده بر اساس شرایط منطقه‌ای و کشور و مصلحت‌های موجود باشد.
وی در ادامه افزود: به نظر می‌رسد قانون باید به نحوی تنظیم شود که کسانی که اقداماتی مسلحانه و جرایم سنگین مسلحانه در حوزه مواد مخدر انجام می‌دهند، به دلیل جرایم سنگین مشمول مجازات‌های مختلفی شوند.

عمده کسانی که اعدام می‌شوند حمالان و باربران مواد مخدر هستند
سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر نیز درباره اثر بخشی مجازات اعدام برای قاچاقچیان مواد مخدر تصریح کرد: مدت‌ها است که اثر بخشی مجازات اعدام به عنوان خشن ترین مجازات در زمینه جرایم در دنیا محل سؤال است. از این منظر کشور‌ها را به سه دسته تقسیم می‌کنند: کشورهایی که مطلقاً مخالف مجازات اعدام هستند، کشورهایی که بشدت از مجازات اعدام طرفداری می‌کنند و کشورهایی که طرفدار مجازات اعدام کیفی شدن هستند. ایران در گروه کشورهایی است که از مجازات‌های اعدامی که کیفی باشد و به جرایم خشن محدود شود، حمایت می‌کند.
دکتر پرویز افشار در ادامه با اشاره به اینکه کشور ما در مجاورت بزرگ ترین تولید کننده مواد مخدر دنیا قرار دارد، اظهار داشت: در این نقطه از مرز ایران تعدادی از قاچاقچیان با جرایم سازمان یافته‌ای از قبیل راه‌اندازی کاروان‌های مسلحانه و آدم ربایی اقدام به قاچاق مواد مخدر می‌کنند که گاهی منجربه درگیری با نیروی انتظامی و شهادت مأموران نیروی انتظامی می‌شود.
وی با بیان اینکه امروزه بحث بازنگری در قانون فعلی مطرح است، افزود: مجازات‌های فعلی کمی است مثلاً افراد بر اساس میزان موادی که حمل می‌کنند محکوم به اعدام می‌شوند در حالی که کسانی که به دام قانون می‌افتند عمدتاً حمالان و باربرانی هستند که بار قاچاقچیان بزرگ را حمل می‌کنند. بخش عمده این افراد مستوجب و مستحق اعدام نیستند و مجازات اعدام نباید متوجه این افراد شود.
به گفته افشار، اعدام باید متوجه قاچاقچیانی شود که در کنار قاچاق مواد مخدر جرایم سازمان یافته دیگری را مانند خشونت، درگیری مسلحانه و راه‌اندازی کاروان‌های مسلحانه مرتکب می‌شوند و مبادرت به پولشویی کرده و با جریان‌های مالی به سمت تروریسم و گروه‌های سازمان یافته پیش می‌روند. سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر با تأکید بر اینکه قوه قضائیه به دنبال بازنگری قانون مجازات اعدام قاچاقچیان مواد مخدر است عنوان کرد: بحث مجازات اعدام در مجمع تشخیص مصلحت نظام نیز مطرح شده و البته دانشکده‌های حقوق دانشگاه‌ها نیز به این موضوع ورود کرده‌اند تا بازنگری قانون به سمت کیفی‌سازی مجازات اعدام و محدود کردن جرایم خشن سوق داده شود.
اعدام باعث کاهش بروز جرم نخواهد شد
دکتر مصطفی آب روشن جامعه شناس در گفت‌و‌گو با «ایران»، با اشاره به اینکه رابطه‌ای میان کاهش میزان قاچاق مواد مخدر و اعدام قاچاقچیان وجود ندارد، گفت: دو گروه همیشه در صحنه اعدام قاچاقچیان حضور دارند. گروه اول افراد عادی هستند که تماشای این صحنه‌ها باعث ترسو تر شدن آنها خواهد شد.
وی در ادامه اظهار می‌کند: گروه دوم قاچاقچیان و مجرمان هستند. تماشای صحنه اعدام اغلب باعث کاهش انگیزه آنها برای بروز جرم نخواهد شد بلکه راه و روش قاچاق را تغییر می‌دهد.
این جامعه شناس، تصریح می‌کند: امروزه در ایران علیه قاچاقچیان مجازات‌های بسیاری صورت می‌گیرد اما آمارها از افزایش روز به روز قاچاق مواد مخدر در کشور خبر می‌دهند بنابراین اعدام باعث کاهش بروز جرم نخواهد شد.
دکتر مصطفی آب روشن با تأکید بر اینکه بهترین راه جلوگیری از قاچاق مواد مخدر کاهش انگیزه‌های مجرمانه است، می‌گوید: مهم ترین عاملی که باعث بروز جرم و جنایت می‌شود بیکاری است. متأسفانه در جامعه ما فرصت‌های برابر و اشتغال به‌اندازه کافی وجود ندارد.این جامعه شناس، تصریح می‌کند: اهداف مهم برای انسان‌ها هر روز مشخص می‌شوند اما راه‌های رسیدن به آنها برای همه وجود ندارد. نبودن راه‌های کافی برای رسیدن به اهداف افراد در زندگی باعث بروز کج روی در جامعه خواهد شد. متأسفانه در جامعه فاصله طبقاتی در حال افزایش است که این مسأله توانسته باعث افزایش جرم و جنایت، خودکشی و فرار از خانه شود. فاصله طبقاتی در تحریک طبقه محروم برای انجام کج روی‌های اجتماعی بسیار مؤثر است.

می‌توانیم قانون را بازنگری کنیم
بهمن کشاورز وکیل و حقوقدان نیز در گفت‌و‌گو با «ایران»، گفت: بر اساس آمارها و سوابق علمی شدت مجازات می‌تواند در کوتاه مدت از وقوع جرم جلوگیری کند اما در میان و بلند مدت تأثیری در کاهش آن نخواهد داشت.
وی تصریح کرد: براساس شواهد افزایش شدت مجازات و اعدام قاچاقچیان در کشور تأثیر مثبتی نداشته و حتی باعث افزایش آمار قاچاق در کشور شده است. همه افراد بویژه کسانی که در سطح کلان کشور قرار دارند اگر نسبت به قاچاقچیان مواد مخدر دچار احساسات نفرت و انزجار هستند باید بدانند بحث سیاست کیفری از موارد احساسی جدا است.
کشاورز با تأکید بر اینکه برای کاهش جرایم مواد مخدر باید به فکر از بین بردن علت‌ها باشیم، اظهار کرد: اعدام قاچاقچیان بویژه خرده پاها تاکنون هیچ خاصیتی نداشته و از این به بعد نیز نخواهد داشت.
اگر اقدام‌های قاچاقچیان مواد مخدر همراه با جرایم دیگری مانند اقدامات مسلحانه و خشونت بار باشد باید با آنها بر اساس قوانین برخورد شود.وی در خصوص اینکه آیا می‌توان در قوانینی که مربوط به اعدام قاچاقچیان مواد مخدر است بازنگری کرد، گفت: با توجه به اینکه قاچاق از جرایم حدی محسوب نمی‌شود می‌توان در قوانین بازنگری کرد.

تصویب قوانین جدید نیازمند ایجاد نظام جامع مبارزه با مواد مخدر است
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس شورای اسلامی با اشاره به اینکه مجازات اعدام یکی از راهکارهای مقابله با قاچاق مواد مخدر است گفت: راهکار دیگری هم برای مقابله با قاچاق مواد مخدر وجود دارد اما اینکه کدام یک کارایی بیشتری دارد نیازمند بررسی و ارزیابی همزمان همه راهکارها در صحنه عمل است.
محمد اسماعیل سعیدی تأکید کرد: نیروی انتظامی و دستگاه قضایی که مستقیماً مسئول مبارزه با قاچاق مواد مخدر هستند باید صریحاً اعلام کنند که مجازات‌های اعدام تا چه حد در ارتباط با پیشگیری و جلوگیری از فعالیت قاچاقچیان در زمینه توزیع، عرضه و حمل و تولید مواد مخدر در داخل کشور تأثیر داشته است.
او با اشاره به اینکه باید در ارزیابی‌ها میزان اثر بخشی مجازات‌های اعدام مشخص و اعلام شود اظهار داشت: اعتیاد از جمله آسیب‌های اجتماعی است که در اولویت کمیسیون اجتماعی مجلس قرار دارد لذا مجلس برای اینکه بتواند میزان کارایی و اثر بخشی مجازات اعدام را در ارتباط با راهکارهای دیگر مقایسه کند نیاز به اطلاعات آماری دقیق دارد.
به گفته سعیدی، ایران در چهارراه حوادث و مسیر ترانزیت مواد از غرب به شرق قرار دارد و قاچاقچیان سعی می‌کنند به هر نحوی در این مسیر خود را امن نگه دارند از این رو دستگیری و مجازات اعدام تنها یکی از راهکارهای مختلف برای مقابله با اعتیاد و قاچاق مواد مخدر است.
او با اشاره به اینکه باید هزینه‌های قاچاق مواد مخدر را از مسیر ایران افزایش دهیم اضافه کرد: افزایش هزینه‌ها می‌تواند قاچاقچیان را ناامید کند و آنها را به سمت مسیرهای دیگر قاچاق هدایت کند؛ این راهکار در ارتباط با مبارزه با قاچاق مواد مخدر به داخل کشور مؤثر است.
عضو کمیسیون اجتماعی مجلس راهکار دیگر برای به حداقل رساندن قاچاق مواد مخدر را استفاده از تجهیزات و ابزارهای به روز عنوان کرد و گفت: اثر بخشی این راهکارها و تبعات آن باید به دقت بررسی و ارزیابی شود و باید بعد از آن درباره مجازات اعدام تصمیم‌گیری کرد.
سعیدی با بیان اینکه در بحث مبارزه با مواد مخدر پیشگیری مقدم تر از مجـــــــــــازات است گفت: در ارتباط با بازنگری قانون مجازات اعدام قاچاقچیان پیشنهادهای مختلفی در قالب طرح به مجلس آمده اما ما معتقدیم اگر مجازات اعدام را حذف کنند قطعاً شاهد بروز مشکلات جدی خواهیم بود یعنی حذف اعدام راهکار نیست.
او خاطر نشان کرد: ستاد مبارزه با مواد مخدر باید نتیجه بررسی‌های خود را نه به شکل جسته و گریخته بلکه باید به شکل لایحه ارائه دهد تا مجلس به آن ورود کند.
سعیدی معتقد است، باید یک نظام جامع مبارزه با مواد مخدر در کشور پایه ریزی شود و در این نظام جامع قوانین و آیین نامه‌ها دقیقاً مشخص شوند و وظایف هر دستگاه در بحث مبارزه با مواد مخدر مشخص شود و بر مبنای آن قوانین را تصویب کنیم.

متن بالا بحث و بررسی روزنامه ایران با جمعی از کارشناسان و صاحب نظران در بحث قاچاق مواد مخدر و اعدام قاچاقچیان به قلم  فریبا خان احمدی بود.