نمی دانیم در حوزه زنان سیاستگذاریم یا مجری‎!‎

‎شهردخت: رتبه ایران در آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد نسبت به گزارش سال گذشته این مجمع در سال 2015 فرقی نکرده ‏و در هیچ زمینه ای رضایت بخش نیست. این رتبه در سیاست 136، اقتصاد 140، آموزش 94 و سلامت 98 است ارقامی که می ‏گوید با گذشت بیش از دو دهه از تعهد ایران به اجرای ‏‎برنامه های خود در چارچوب عدالت جنسیتی این شکاف نه تنها پر نشده بلکه با توجه به تغییرات گسترده اجتماعی این سال ها، ‏بیشتر هم شده است‎.
ساختارهای سیاسی و اجتماعی ایران می گوید یکی از مراکزی که باید در جهت کاهش این شکاف قدم بردارد معاونت امور زنان ‏و خانواده ریاست جمهوری است. برنامه ریزی برای پیاده سازی و گسترش عدالت جنسیتی از برنامه های دفتر برنامه ریزی و ‏نظارت راهبردی این معاونت است اما اطهره نژادی معاون این دفتر معتقد است با همه برنامه ریزی های صورت گرفته برای ‏تحقق این موضوع، ابهام در فعالیت سازمانی این معاونت مانع بزرگی بوده است برای عدم تحقق برنامه ها‎.

برنامه ریزی برای پیاده سازی و گسترش عدالت جنسیتی از برنامه های معاونت برنامه ریزی است. این معاونت در این زمینه ‏چه برنامه هایی را انجام داده است؟‎
ضرورت تحقق عدالت جنسیتی، جریان سازی جنسیتی است و ضرورت جریان سازی جنسیتی، پرداختن به مواردی است که در ‏هر یک از دستگاه های سیاست گذاری و یا اجرایی کشور در این مفهوم، دور از نظر مانده است. معاونت امور زنان و خانواده، ‏برای پرداختن به مواردی که برنامه ریزی در آن حوزه ها مورد نیاز است، نیازمند بررسی وضع موجود و مقایسه با وضعیت ‏مطلوب بود اینکه وضع مطلوب چگونه تعریف ‏‎می شود، در فضای برنامه ریزی، نسبی است. مطلوب بودن با توجه به شرایط ممکن، تعریف می شود. یک استراتژی در این ‏حوزه، ایجاد زمینه بهره مندی زنان از مواهب توسعه به صورت عادلانه و همینطور ایجاد زمینه برای مشارکت زنان در فرایند ‏توسعه است. در تمام زمینه های بهداشت، آموزش، حضور زنان در موقعیت های تصمیم سازی و تصمیم گیری، مشارکت ‏اقتصادی زنان و موارد دیگری از این دست؛ این مسئله قابل بررسی و برنامه ریزی است‎.
معاونت امور زنان و خانواده با توجه به موضوعات یاد شده و با استناد به آمار موجود مراجع رسمی آمار کشور و همینطور با ‏کمک و نظر مشاوران امور زنان دستگاه های اجرایی، در سه سال گذشته برنامه ها و سیاست هایی را طراحی کرده و از طریق ‏دستگاه های اجرایی به اجرا در آورده است. این ‏‎
برنامه ها دامنه وسیعی از آموزش مسائل بهداشتی و روانی دوران بلوغ دختران تا توانمندسازی اقتصادی خانواده های زندانیان و ‏از آموزش همکاری های شبکه ای در سازمان های غیردولتی و شیوه تعامل با دستگاه های دولتی تا استانداردسازی تولیدات ‏کشاورزی زنان روستایی را در برگرفته است که پس زمینه همه این برنامه ها توجه به اقشار مختلف و نیازهای متفاوت همه ‏گروه های زنان بوده است و همینطور مکمل بودن و ‏‎هم افزایی واقعی برنامه ها‎.

بیش از سه سال از تغییر دولت و حضور شما در این معاونت می گذرد فکر می کنید فعالیت هایتان برای کاهش شکاف جنسیتی ‏رضایت بخش است؟ ‏‎
برنامه ریزی به طور کلی یعنی شناخت وضع موجود و اقدام مقتضی جهت دستیابی به وضع مطلوب. بنابراین ضرورت کار ‏برنامه ریزی، توجه به بازه های زمانی بلندمدت، میان مدت و کوتاه مدت و استفاده از ابزارهای مکمل و متعدد برای بهبود ‏وضعیت است. جنس کار امور زنان نیز ، اجتماعی است؛ با همه پویا بودن اجتماع و شرایطی که به تبع آن حاصل می شود و ‏خروجی و به عبارتی پیامد فعالیت بنیادی در این زمینه، در کوتاه مدت قابل ارزشیابی دقیق نیست. بنابراین، شناخت دقیق وضع ‏موجود و تحلیل آن و سپس اقدامات مرحله ای برای بهبود شرایط ضروری است. اینکه از من می پرسید از فعالیت هایتان در این ‏دوران راضی هستید پاسخ می دهم با توجه به امکانات و محدودیت ها؛ بله نسبتا راضی هستم‎.
چرا نسبتا؟‎
نسبی اعلام کردن رضایت را به این دلیل اعلام می کنم که به نظر من اگر زمان فعالیت و مدیریت ما در امتداد دولت اصلاحات ‏بود، وضع موجود ما با این زمان و با توجه به تغییر پارادایم ایجاد شده در سال های دولت های نهم و دهم در حوزه امور زنان و ‏خانواده قطعا متفاوت می شد و زمینه های مناسب تری برای بهبود وضعیت و مشارکت زنان در عرصه های مختلف فراهم بود. ‏از طرف دیگر ما با ساختار جدیدی در حوزه زنان روبرو شدیم با نام "معاونت امور زنان و خانواده ‏‎"‎که از "مرکز "سطح بالاتر و ‏جنس متفاوتی داشت اما مخاطبان، انتظار همان شیوه خدمات رسانی قبلی را از معاونت داشتند که سنخیت چندانی با ساختار جدید ‏ندارد. همچنین، بدیهی است که ساختار و عملکرد سازمانی به هم مرتبط بوده و در یک ارزیابی منسجم، قابل بررسی هستند. ‏معاونت امور زنان و خانواده، برای عملیاتی سازی راهبردهای خود در حوزه زنان و خانواده، نیازمند همکاری سیستمی همه ‏دستگاه های اجرایی است و یکی از مشکلاتی که ما با آن روبه رو بوده و هستیم عدم وجود ردیف بودجه خاص امور زنان و ‏خانواده در دستگاه ها بود که این مسئله ما را مجبور کرد که برای عملیاتی سازی استراتژی ها از طریق دستگاه ها، بودجه ای را ‏با آنان به اشتراک بگذاریم تا نتایج برنامه های مشترک، مسئولان دستگاه ها را ترغیب به توجه به مسائل خاص این حوزه کند و ‏در مقابل انتقاداتی را می شنیدیم و می خواندیم که معاونت امور زنان به اجرا وارد شده و یا وظیفه سیاست گذاری خود را ‏فراموش کرده است. از طرف دیگر اضافه شدن موضوع خانواده به عنوان این معاونت، از نظر من ابهام در وظیفه سازمانی را ‏چندین برابر کرده است. خانواده در ساختارهای سازمانی متعددی در کشور مورد بررسی قرار می گیرد و تمرکز در تصمیم گیری ‏و سیاست گذاری در مورد آن، به معاونت امور زنان با جایگاه ستادی آن محدود نشده است و این مسئله ، این سوال را ایجاد می ‏کند که بالاخره معاونت امور زنان و خانواده، سیاستگذار است یا مجری؟ اگر سیاستگذار است، کانال اجرای سیاست هایش کجاست ‏و اگر مجری است با کدام بودجه و از کدام مرجع سیاستگذار؟ ممکن است پاسخ بشنویم که ستاد ملی زن و خانواده باید این مسئله ‏سیاست گذاری را دنبال کند، اما من می خواهم بگویم برنامه ریزی تشکیل این ستاد، ایده آلِ گرایانه بوده و تشکیل جلسات آن، ‏همه اعضای ستاد کار بسیار دشواری است‎.

وضعیت ایران در زمینه شکاف جنسیتی مطلوب نیست، برای دستیابی به عدالت در این زمینه نیازمند چه اتفاقاتی در کشور ‏هستیم؟‎
اینکه در کشورهای دیگر از عدالت جنسیتی صحبت ‏‎می کنند یا برابری جنسیتی؟ جای بحث است و اینکه جنسیت مفهومی دینامیک است و نگاه جامعه به نقش زن و مرد در طول ‏زمان دچار تغییرات تدریجی می شود نیز محل تامل ‏‎است ‏‎.‎عدالت به معنای قرار دادن هر چیز در جای درست خود است و اینکه اینجا چگونه تعریف می شود به عرف و هنجار و ‏شیوه زندگی بر می گردد همانگونه تاریخ زندگی بشر، نقش های گوناگونی را برای زنان و مردان در اعصار مختلف نشان می ‏دهد بنابراین با هر رویکردی که در کشورمان به این موضوع نگریسته شود از ضرورت توجه به مفهوم عدالت در کنار مفهوم ‏تغییرپذیری نقش ها به اقتضای شرایط زمان و مکان، گریزی نیست. در جامعه ما چنانچه فرصت های برابر فراهم شود، مسیر ‏تحقق عدالت خود به خود هموار می شود و هر کس و هر جنس بنا به توانمندی و شایستگی خود، موقعیت مناسب خانوادگی و ‏اجتماعی خود را رقم می زند‎.
قطعا هیچ زنی، مایل به قرار دادن خود در موقعیت هایی نخواهد بود که به سلامت جسمی و لطافت روحش ضربه بزند و هیچ ‏مردی نیز در جستجوی نقش هایی نیست که با ‏‎روحیه اش ناسازگار باشد بنابراین نقش های مکمل با فرصت های برابر، خود به خود حاصل می شود. از سوی دیگر، جامعه ‏ایران در بسیاری از موارد پیشرفت های چشمگیری در سال های گذشته داشته است که از جمله آنها به بهداشت و آموزش ‏‎می توان اشاره کرد؛ اما در برخی موارد مثل فرصت هایی برای زنان برای حضور در عرصه های تصمیم سازی و تصمیم ‏گیری، هنوز وضعیت مطلوبی نداریم و در بسیاری از موارد، این فرصت در اختیار زنان قرار نمی گیرد. در پاسخ به اینکه چه ‏باید کرد ‏‎می توانم بگویم بدون اعتقاد جمعی به این مسئله که کشور باید از سرمایه انسانی زنان و مردان در جهت دستیابی به توسعه پایدار ‏بهره ببرد، ره به جایی نمی بریم. باید در کنار استفاده از نیروی انسانی مردان، از علم و تجربه و تخصص زنان نیز بهره برد و ‏نیمی از جامعه را سربار فرایند توسعه نکرد. می توان از توان دختران فارغ التحصیل دانشگاهی در بخش های مختلف استفاده ‏کرد و رقابت سالم در دستیابی به موقعیت ها را ایجاد کرد.عدالت به معنای حذف دسترسی زنان و یا مردان به فرصت ها نیست‎.‎