چند پرسش درباره حذف گسترده زنان مدیر در ساختار شهرداری تهران

این نخستین‌بار نیست که سیستم مدیریتی کشور در سال‌های اخیر شاهد حذف پست‌های مدیریت میانی زنان در بخش‌های مختلف با رویکرد و نگاه سیاسی است. برای نمونه ابتدای دولت یازدهم بود که بنا براعلام اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور پست مشاور امور زنان دستگاه‌ها کنار گذاشته شد؛ هرچند که این تصمیم، پس از اعتراض‌های فراوان فعالان حوزه زنان تغییر کرد و این پست‌ها مجدد در برخی دستگاه‌ها احیا شدند. 

 تجربه سیاست‌گذاری و مدیریتی در حوزه زنان در کشور نشان می‌دهد که به دلیل عدم توجه به پیوست‌های جنسیتی و نیز خانوادگی در برنامه‌ریزی‌ها، مردان مدیر در رده‌های مختلف مدیریتی، مسائل مربوط به حوزه زنان را ندیده و کمتر پیش آمده است که این مسائل را در برنامه‌ریزی‌های خود لحاظ کنند. به همین دلیل حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی و برنامه‌ریزی از حیث توجه دادن به امور و مسائل زنانه می‌تواند برای زنان مفید و مؤثر باشد. طراحی فضاهای شهری براساس نیازهای زنان، توجه به خدمات مورد نیاز مادران، مکان‌هایی برای شیردهی، مراقبت از نوزاد، بهینه‌سازی مسیر عبور و مرور برای مادرها و نوزادان و...، توجه به آسیب‌های فضاهای شهری مانند سکونت‌گاه‌های غیررسمی، بافت‌های فرسوده شهری، پل‌ها و پیاده‌روهای پوشیده و دور از دید، نوپردازی‌های محدود شهری و... ازجمله اموری است که در حوزه مدیریت شهری متناسب با وضعیت زنان است و باید در برنامه‌ریزی‌ها لحاظ شود. همچنین با توجه به بخش اجتماعی شهر، توجه به بعد زنانه آسیب‌های اجتماعی شهری، مانند زنان کارتن‌خواب، زنان ویژه، زنان دستفروش، معتادان زن متجاهر و... نیز بایستی در برنامه‌ریزی‌ها مورد توجه قرار گیرد.

از سویی یکی از عرصه‌های جدی که حضور زنان در رده‌های مدیریتی می‌تواند کمک‌کننده وضعیت زنان باشد و تا به اکنون نیز توانسته اثر مثبت خود را نشان دهد، عرصه مدیریت شهری است. امری که سال‌ها در قالب پست‌های مشاور شهرداران مناطق 22گانه تهران در امور زنان، مشاور امور زنان سازمان شهرداری تهران، ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار، مشاور شهردار تهران در امور زنان مورد پیگیری بوده و نتایج مثبت خود را نیز نشان داده است. توانمندسازی حدود 10هزار زن سرپرست خانوار تهرانی، راه‌اندازی بخش‌های ویژه مادر و کودک در ایستگاه‌های مترو و میادین میوه و تره‌بار، راه‌اندازی پایگاه‌های خدمات اجتماعی در پایانه‌ها، ساماندهی و توجه به مسائل زنان ویژه، زنان معتاد، کودکان کار، راه‌اندازی پارک‌های بانوان، تأسیس مراکز شهربانو و شهردخت در سطح شهر تهران و... ازجمله فعالیت‌هایی است که توسط شهرداری تهران در سال‌های گذشته و با پیگیری این ساختارهای زنانه انجام شده است.

18 فروردین ماه، چند روز پس از پایان تعطیلات نوروزی و بازگشت شاغلان به محل کار، مشخص شد که براساس صورت‌جلسه 23 اسفند 96 شورای اداری شهرداری تهران، 22 سمت مدیریتی رتبه 5 مشاور شهرداران مناطق تهران در امور زنان حذف و به بانک پست اداره تشکیلات منتقل شده‌اند. همچنین پست‌های مدیریتی رتبه 6 مشاور شهردار تهران در امور زنان و رییس ستاد توانمندسازی زنان سرپرست خانوار نیز به‌طور کامل حذف شده است. پس از این اتفاق و اطلاع‌رسانی رسانه‌ها، پروانه مافی، نماینده مجلس شورای اسلامی به حذف مشاوران امور بانوان از سطح مناطق 22 گانه پایتخت اعتراض کرد و خواستار شفاف‌سازی و ارائه توضیحات کافی در این خصوص شد.

او در این زمینه گفت: همان‌طور که همه می‌دانیم رفع خشونت از جامعه، تأمین امنیت زنان، مهربان‌ترشدن چهره شهر برای زنان، ورزش و اوقات فراغت، رفع مسائل زنان آسیب‌دیده و در معرض آسیب و همچنین حل مشکلات دختران جوان نیازمند حضور و مشارکت مؤثر زنان توانمند در عرصه مدیریت و تصمیم‌گیری است. تجربه چند سال گذشته نشان داده تا وقتی زنان در عرصه تصمیم‌گیری حضور نداشته باشند، نمی‌توان انتظار اتخاذ رویکردهای زنانه در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌گذاری‌های شهری را داشت. این نخستین‌بار نیست که سیستم مدیریتی کشور در سال‌های اخیر شاهد حذف پست‌های مدیریت میانی زنان در بخش‌های مختلف با رویکرد و نگاه سیاسی است. برای نمونه ابتدای دولت یازدهم بود که بنا براعلام اسحاق جهانگیری، معاون اول رییس‌جمهور پست مشاور امور زنان دستگاه‌ها کنار گذاشته شد؛ هرچند که این تصمیم، پس از اعتراض‌های فراوان فعالان حوزه زنان تغییر کرد و این پست‌ها مجدد در برخی دستگاه‌ها احیا شدند.

پست مشاوران امور زنان مناطق 22گانه شهرداری تهران و پست مشاور شهردار تهران در امور زنان، در زمان مدیریت محمدباقر قالیباف در مسند شهرداری راه‌اندازی شد و زهرا مشیر، همسر و مشاور قالیباف نقش مؤثری در ایجاد و راه‌اندازی این سمت‌ها داشت. از سویی با توجه به اخذ رویکرد اجتماعی در وظایف و فعالیت‌های شهرداری در همان زمان، توجه به زنان سرپرست خانواده و توانمندسازی آن‌ها در سطح شهر تهران نیز با توجه به حساسیت موضوع، در ساختاری جداگانه مورد توجه قرار گرفت. مشیر نیز با راه‌اندازی مجمع زنان مدیر، به عنوان کلینیکی مدیریتی، سعی در کارآمدسازی و توانمندکردن این زنان مدیر در بخش‌های مختلف کرد. حال پس از گذشت سال‌ها از فرآیند توانمندسازی این زنان و نیز راه‌اندازی و فعالیت این پست‌های مدیریتی، خبر حذف ناگهانی آن‌ها بدون ارائه توضیحات کافی از سوی مسؤولان شهرداری محل تأمل است.

باید دید:
اولاً، این پست‌ها با چه استدلالی حذف شده‌اند و پس از حذف، مسؤولیت‌های آن‌ها برعهده چه بخش یا بخش‌های قرار گرفته است؟

ثانیاً، با توجه به نکته ذکرشده در ابتدای این گزارش که حضور زنان در عرصه‌های مدیریتی و برنامه‌ریزی از حیث توجه دادن به امور و مسائل زنانه برای زنان مفید و مؤثر است، باید بررسی شود که این حذف، به پیگیری مسائل زنان در آینده آسیب نخواهد زد؟ هرچند تجربه اجرایی در ایران گویای این امر است که حذف ساختارهای زنانه از هر بخش سیاست‌گذاری و اجرایی می‌تواند موجب کمترشدن عطف توجه به مسائل زنان شود؛ در حقیقت نسبت مستقیمی میان نحیف‌شدن بدنه مدیریتی زنانه و پیگیری مسائل زنان در ساختار سیاسی و اجرایی کشور وجود دارد. (هرچند که در این میان، مسأله‌شناسی درست زنان مسؤول از جامعه زنان و پیگیری مسائل واقعی زنان نیز مهم است).

ثالثاً، با توجه به این‌که پست‌های مدیریتی محذوف، در رده 5 و 6 قرار داشته و جزو پست‌های مدیریت میانی محسوب می‌شوند، این وضعیت آیا سبب افت آمار حضور زنان در مناصب مدیریتی نخواهد شد؛ به‌ویژه آن‌که یکی از اهداف برنامه ششم توسعه و نیز از شعارهای دولت دوازدهم دستیابی به 30 درصد مناصب مدیریتی توسط زنان است.

پایگاه تحلیلی خبری خانواده و زنان (مهرخانه)