حجم‌ بیابان‌زایی بیشتر از بیابان‌زدایی است

۱۷ ژوئن مصادف با ۲۷ خردادماه، روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی است. چرای مفرط، بوته‌زنی و بوته‌کنی، آبیاری غلط، استفاده نکردن بهینه از زمین‌ها و قابلیت آن‌ها، تبدیل بی‌رویه زمین‌های مرتعی به دیم‌زار، رعایت نکردن موازین علمی در شخم زمین، کشت فشرده و نامناسب در زمین‌های کشاورزی، تغییرات آب و هوایی، افزایش جمعیت و نیاز انسان ها به موادغذایی بیشتر و شرایط متغیر اجتماعی و اقتصادی از عوامل بیابان‌زایی است.

 با وجود این‌که عوامل زیست محیطی، تغییرات آب و هوایی و کمبود بارش کافی نقشی به‌سزا در فروسایی زمین و پیشروی بیابان‌ها دارند اما در برخی موارد فعالیت‌های انسانی را نیز باید در زمره این گروه قرار داد. بر اساس برآوردهای سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور بیش از ۲۰ درصد مساحت ایران تحت تاثیر بیابان‌زایی قرار دارد و سرانه بیابان در کشور ما ۴۳۰۰ متر مربع است این در حالیست که سرانه بیابان در جهان ۲۰۰۰ متر مربع است. افزون بر این، بر اساس یافته‌های سازمان هواشناسی نیز بیش از ۹۰ درصد مساحت کشور تحت تاثیر خشکسالی قرار دارد.

به مناسبت روز جهانی مقابله با بیابان‌زایی علی محمد طهماسبی بیرگانی- مدیر ستاد مقابله با گرد و غبار کشور- با بیان اینکه کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی هر ساله شعاری را برای روز جهانی مقابله با بیابازایی انتخاب و اعلام ‌می‌کند، می‌گوید: شعار امسال این است: «سرزمین ارزشمند است و برای حفظ و احیای آن باید سرمایه‌گذاری کنیم.» وی با اشاره به اینکه در ایران حجم بیابان‌زایی بیشتر از بیابان‌زدایی است، تصریح می‌کند: با توجه به شرایطی که کشور ما دارد، حجم بیابان‌زایی هم از منظر بیابان‌زایی طبیعی و هم بیابان‌زایی انسانی بیشتر از بیابان‌زدایی است. مدیر ستاد مقابله با گرد و غبار کشور ادامه می‌دهد: در کشور ما در ابتدا مقابله با بیابان‌زایی بیشتر جنبه مقابله با هجوم ماسه‌های روان را داشت اما به تدریج که کنوانسیون مقابله با بیان‌زایی شکل گرفت، کنترل عوامل کاهش‌دهنده توان تولید سرزمین مورد توجه قرار گرفت.

طهماسبی با بیان اینکه باید نوع نگاه مسئولان و برنامه‌ریزان به پتانسیل‌های سرزمین و توان تولید سرزمین اصلاح تغییر کند، می‌گوید: در این زمینه باید روی اطلاع‌رسانی و آگاهی‌بخشی به جامعه تمرکز و از عوامل تخریب سرزمین جلوگیری و پیشگیری کنیم. در این میان لازم است نوع نگاه بهره‌برداران و آحاد جامعه نیز تغییر کند. مردم باید خودشان از خود شروع کنند به این ترتیب بتوانند با برداشتن گام‌های کوچک، گام بزرگتری در حوزه بیابان‌زدایی و جلوگیری از تخریب سرزمین بردارند.

وی تاکید می‌کند: مسئولان تمام وزارتخانه‌ها و تصمیم‌گیران کشور باید ضمن تغییر نوع نگاه به توان تولید سرزمین، بدانند که چه کارهایی نباید در این حوزه انجام دهند. موضوع آب نیز بسیار جدی است و باید صرفه‌جویی را با جدیت در دستور کار قرار دهیم و برای بهره‌برداری از منابع آب روش‌های نوینی را انتخاب کنیم تا پتانسیل‌های موجود را از دست ندهیم. طهماسبی با تاکید بر اینکه باید به سمتی حرکت کنیم که بتوانیم مطابق با استاندارد از پتانسیل‌های سرزمین استفاده کنیم، می‌گوید: واضح است که اگر یک سرزمین پتانسیل تولید بیولوژیک ندارد، باید به سمت استفاده از پتانسیل‌های غیر بیولوژیک سوق پیدا کند که در فلات مرکزی ما عمدتا به همین شکل است و باید استفاده از انرژی‌های خورشیدی، باد و پتانسیل گردشگری را جایگزین بهره‌برداری‌ها از منابع طبیعی کنیم.

پیگیری پیامدهای ناشی از بیابانی شدن سرزمین‌ها موضوع مهمی است که بنا بر دیدگاه کنواسیون مقابله با بیابان‌زایی، در مناطق روستایی که مردم وابستگی زیادی به اراضی حاصلخیز دارند، تخریب سرزمین عامل اصلی مهاجرت اجباری محسوب می‌شود. در همین راستا، طی سال‌های گذشته در کشور ما اقداماتی برای مقابله با بیابان‌زایی و جلوگیری از مهاجرت روستاییان شروع شده که پروژه ترسیب کربن از مهمترین آن‌ها است که از سوی سازمان جنگل‌ها پیگیری می‌شود و سعی دارد با ایجاد مشاغل جایگزین کشاورزی یا حتی کشاورزی پایدار امکان سکونت را در روستاهای کم‌آب فراهم کند.

به‌طور قطع توجه و تمرکز بر اقدامات مقابله‌ای برای بیابان‌زایی نیاز به جدیت بیشتری در کشور ما دارد چون کشور ما جزئی از منطقه خاورمیانه است و بر اساس برآوردهای سازمان ملل در ۴۰ سال گذشته خشکسالی در مناطق خاورمیانه بیشتر و طولانی‌تر شده است که این شرایط احتمالا با وجود تغییرات اقلیمی بدتر نیز خواهد شد بنابراین اقدامات کشورهای این منطقه باید از مقابله با عوارض خشکسالی فراتر برود و آن‌ها برنامه‌هایی مؤثر برای رویارویی با شرایط بدتر داشته باشند و به این برنامه‌ها عمل کنند.

منبع: خبرگزاری ایسنا