لایحه کودک همسری دوباره به صحن می آید

در چند ماه اخیر پدیده کودک همسری به سوژه اصلی بسیاری از رسانه ها و محافل خبری در کشور تبدیل شده است، تصاویری از کودک همسری و ازدواج دختران زیر ۱۳ سال در فضای مجازی واکنش های منفی بسیاری را از سوی مردم و فعالان حقوق کودکان و حتی مقامات قوه قضایی به همراه داشته است. دخترانی که اغلب در مناطق محروم و کم تر برخوردار سکونت داشتند و بدون درک درستی از مفهوم ازدواج و زندگی مشترک با فشارهای اطرافیان یا به واسطه تنگناهای مالی خانواده ها پای سفره عقد نشسته و درحالی وارد زندگی مشترک می شوند که کوچکترین آمادگی ذهنی و بلوغ فکری و حتی در برخی موارد به بلوغ جسمانی لازم نیز برای ازدواج و تشکیل خانواده نرسیده اند. با تمام این اوصاف پدیده تلخ کودک همسری واقعیت غیر قابل انکاری است که در برخی مناطق حاشیه ای و مرزی کشور به یک اپیدمی و سنت غلط تبدیل شده است که اصلاح آن نیازمند مشارکت گروهی و اقدام دسته جمعی تمامی عناصر فرهنگی و نهادهای اجرایی کشور می باشد.

قربانیان اصلی کودک همسری دخترانی هستند که به واسطه فشارهای اطرافیان و مشکلات مالی خانواده ها به ناچار در سنین بسیار پایین درگیر مشکلات زندگی مشترک شده و به ازدواج های غیر متعارفی تن می دهند که اختلاف سنی زوجین در این ازدواج ها در برخی موارد حتی تا ۵۰ سال نیز می رسد. دختران کوچک در شرایطی که همسالان آنها مشغول بازی های کودکانه و در حال تحصیل و پرورش استعداد ها و خلاقیتهای خود هستند ناگزیر و به اجبار وارد بازی ناجوانمردانه و معاملات نامتعارف اطرافیان خود می شوند، نگرانی ها وقتی بیشتر می شود که علاوه بر بحران های روحی مانند عدم آمادگی برای پذیرش مسئولیت های زندگی مشترک، طلاق، همسر آزاری و خشنونت های خانوادگی، آسیب ها و مشکلات جسمانی مانند بارداری های پر خطر، عدم آموزش ها و مراقبت های بهداشتی لازم برای فرزندآوری، و افزایش خطر مرگ و میر مادر و نوزاد نیز سلامت آینده این دختران را با تهدید مواجه می کند.

مبارزه با کودک همسری از قانون تا فرهنگ سازی

در همین راستا لایحه ممنوعیت کودک همسری از سوی فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی در صحن علنی مجلس به بحث و بررسی گذاشته شده و با تلاش ها و پیگیری های معاون امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری آخرین مراحل تصویب خود را در کمیسیون لوایح دولت می گذارند. طیبه سیاوشی، نماینده مردم تهران درخصوص کودک همسری افزود: تلاش کرده‌ایم در این طرح، بندی را که اجازه می‌دهد دختران زیر ۱۳ سال و پسران زیر ۱۵ سال ازدواج کنند یعنی بند «به اذن ولی و به شرط رعایت مصلحت با تشخیص دادگاه صالح» برای پیشگیری از اجبار والدین به ازدواج فرزندانشان در زیر سن قانونی از ماده قانونی حذف شود. معصومه ابتکار، معاون زنان و امور خانواده رئیس جمهور در این زمینه بیان کرد: یک پیشنهاد این است که اگر واقعا سن ۱۳ سال برای ازدواج خوب است همه قوانین را روی ۱۳ سال بیاوریم و بچه‌های ۱۳ ساله بتوانند رای بدهند،گواهینامه بگیرند و درخواست طلاق داشته باشند و همه درخواست‌ها روی ۱۳ سال باشد، واقعیت این است که قوانین ما سنخیت ندارند و چندگانگی داریم و این موضوع بعداً برای مردم مشکلات زیادی به وجود می‌آورد.

فریده اولاد قباد، رئیس فراکسیون زنان مجلس شورای اسلامی نیز در خصوص تبعات کودک همسری در کشور بیان کرد: یک کودک به‌عنوان یک مادر یا همسر ممکن است نتواند از عهده وظایف اصلی خود برآید و در نهایت هم به زنی پرخاشگر تبدیل شده و نتواند برای کودکان خود مادری کامل و برای همسر خود، زنی مناسب باشد کما اینکه از سنین پایین به دلیل ترک تحصیل و بهره‌مند نشدن از نظام آموزشی با حقوق شهروندی خود نیز آشنا نبوده و در معرض بیشترین آسیب‌های اجتماعی قرار می‌گیرد. جمیله رضا زاده، پزشک مشاور ژنتیک در خصوص آسیب های جسمی ازدواج دختران زیر ۱۳ سال اظهار کرد: مشاوره زنتیک سن زیر ۱۸ سال را برای ازدواج توصیه نمی ‌کند، بهترین سن ازدواج بین ۱۸ تا ۲۵ سال و حداکثر ۳۰ سال است، ازدواج زیر ۱۸ سال برای بارداری بسیار خطرناک است، تولد کودکان کم وزن که زمینه ‌ای برای اختلالات ژنتیک است، ایجاد معلولیت ‌ها و زایمان زودرس از عوارض بارداری مادر در سن کم تر از ۱۸ سال است. با تمام این تفاسیر به نظر می رسد در بسیاری از موارد کودک همسری در مناطق حاشیه ای و مرزی به دلیل فشارهای قانونی به صورت رسمی ثبت نمی شود، اتفاقی که نشان می دهد در کنار محدویت های قانونی، فرهنگ سازی و مبارزه با رسوم غلط عشیره ای می تواند به عنوان راهکار مناسبی برای مقابله با کودک همسری تلقی شود. 

منبع: مرکز امور زنان و خانواده